Barzani'nin Görev Süresinin Uzatılması Tartışmaları

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı (IKBY) Mesut Barzani'nin, 20 Ağustos'ta sona erecek görev süresinin uzatılmasına ilişkin partiler arasındaki uzlaşma görüşmeleri devam ediyor.

Barzani'nin lideri olduğu Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Barzani'nin görev süresinin uzatılmasından yana. Bölgenin diğer iki büyük partisi Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ve Goran Hareketi de Mesut Barzani'nin görev süresinin uzatılmasına sıcak bakıyor. Ancak her iki parti, bunun karşılığında Barzani'nin yetkilerinin azaltılmasını ve hükümet ile parlamentonun güçlendirilmesini istiyor. KYB ve Goran, bunun için 23 Haziran'da parlamentoya "başkanlık yasası tasarısını" sunmuştu. Ancak parlamentodaki oturum KDP ile Türkmen ve Hristiyan milletvekillerinin boykotu nedeniyle yapılamamıştı.

Bu olay hükümet ortağı olan KDP ile KYB ve Goran arasındaki gerginliğin yükselmesine neden oldu. Barzani, daha sonra yaptığı açıklama ile siyasi partileri uyardı ve hükümetteki uyumun başkanlık tartışması ve yeni anayasa maddelerinin oluşturulmasında da gösterilmesini istedi.

"Seçim parlamentoda yapılsın" talebi

Başkanlık seçiminin halk tarafından veya parlamentoda yapılması meselesi KDP ile KYB ve Goran arasında anlaşmazlığa neden oldu. KDP, başkanın halk tarafından seçildiği mevcut sistemin devam etmesinden yana olduğunu belirtirken, diğer iki parti, seçimin parlamentoda yapılmasını istiyor. Ancak KYB ve Goran'ı bu konuda ikna edemeyeceğini düşünen KDP kanadı, parlamentoda çoğunluğu elde etmek için İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) ve İslami Toplum Partisi (Komale İslam) ile Türkmenleri ve Hristiyan milletvekillerini yanına çekmek için gerekli çalışmaları başlattı. Halihazırda 38 milletvekili olan KDP'nin, Barzani'yi yeniden bölgesel başkan olarak seçmesi için 56 sandalyeye ulaşması gerekiyor. Parlamentoda 11 sandalye ile temsil edilen Türkmen ve Hristiyan milletvekilleri, Barzani'nin yeniden başkan seçilmesine veya görev süresinin uzatılmasına sıcak bakıyor. Parlamentoda 10 sandalyesi bulunan Yekgirtu'nun da KDP'ye destek vermesi bekleniyor.

KDP'nin uzlaşma arayışı

Başbakan ve KDP Genel Başkan Yardımcısı Neçirvan Barzani, bölgesel başkanlık tartışmasının bir krize dönüşmemesi için KYB, Goran, Yekgirtu, Komale İslam partileri ile parlamentodaki azınlık gruplarını ziyaret etti. KDP, bu ziyaretlerle sorunu diyalog ve müzakere yoluyla çözmek istediği mesajını verdi. Sözkonusu ziyaretlerden sonra aynı zamanda hepsi hükümet ortağı olan partiler arasında yeniden ılımlı bir siyaset ortamı sağlandı. Erbil ve Süleymaniye'de yapılan uzlaşma toplantılarında başkanlık yasası, seçim yasası ve bölgesel yönetim için oluşturulan yeni anayasa maddelerinin yeniden gözden geçirilmesi üzerinde duruldu. KDP, bu konularda diğer partilerin görüşünü alarak, bazı düzenlemelere sıcak baktığını gösterdi.

Barzani'nin yetkileri

Mesut Barzani, siyasi yetkilerinin geniş olmasına rağmen bunları kullanmadığını belirtmişti. Ancak KYB ve Goran, Irak'taki cumhurbaşkanlığı makamı gibi "bölgesel başkanlığın" daha çok temsili bir makam olmasını talep ediyor. Her iki parti, halihazırda uygulanan "yarı parlamenter" sistemden "tam parlamenter" sisteme geçmekten yana.

Başkanlık Yasası'na göre Barzani, Peşmergenin yurt içi ve yurt dışında savaşa katılmasına karar verme, orduya başkomutanlık yapma, İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı, Emniyet Genel Müdürü ile yüksek mahkemelere hakim ve savcıların ataması, parlamentonun çıkardığı yasaları onaylama ve reddetme, kanun hükmünde kararname çıkarma, genel af ilan etme, idam kararlarını durdurma veya müebbete çevirme, olağanüstü hal ilan etme, gerektiğinde bakanlar kurulunu toplama, feshetme, geçici hükümetin kurulmasına karar verme, başbakan ve bakanlardan herhangi birini reddetme, yeni özel makamlar ve kurumlar ihdas etme, asker ve polis yöneticilerine rütbe verme veya onları görevden alma gibi yetkilere sahip.

"Barzani, pratikte yetkilerini kullanmıyor"

Irak Türkmen Cephesi Milletvekili Aydın Maruf, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Barzani'nin yetkileri çok ancak şimdiye kadar pratikte bu yetkileri kullanmadı. Çoğu zaman siyasi partilerin görüşünü alarak, parlamentoyla birlikte hareket ederek karar verdi. Mesela Kobani'ye Peşmerge güçlerini gönderme kararında Barzani böyle davrandı. Barzani'nin yetkilerini kısıtlamak isteyenler siyasi amaçlarına göre hareket ediyor" dedi.

KDP: "Mesele yasal değil, siyasi"

IKBY Parlamentosu KDP Grubu Başkanı Ümit Hoşnav da meselenin yasal olduğu kadar siyasi yönüne de dikkati çekerek, "Bu nedenle siyasi partilerin toplanıp uzlaşmaya varması gerekiyor. Mutabakat sağlanmadığı sürece hiçbir toplantıya katılmayacağız. Başkanın parlamentoda seçilmesini ve yetkilerinin kısıtlanmasını düzenleyen yasa tasarısının görüşmelerine katılmayacağız" diye konuştu.

KDP'den yazılı açıklama

KDP Siyasi Bürosu'ndan yapılan yazılı açıklamada ise "Başkan Barzani'nin görevini yeni bir genel seçime kadar devam etmesini uygun buluyoruz. Barzani, bütün yetkilerine sahip olarak kalmalıdır. Bunun da uzlaşarak ve yasal gerekleri yerine getirerek yapmalıyız. Bu hepimizin sorumluluğundadır" denildi.

KDP'nin, başkanın nasıl seçileceğine ilişkin sorunu uzlaşmayla çözmekten yana olduğu dile getirilen açıklamada, "Eğer uygun bir çözüme ulaşamazsak son söz milletin olmalıdır. Hepimiz, halkın iradesine ve tercihine bağlı kalmalıyız. Bu sorun da halk oylamasıyla çözüme kavuşturulmalıdır" ifadeleri kullanıldı.

Parlamento'da yasa tasarısı tartışması

Bu arada KYB ve Goran'ın parlamentoya sunduğu "başkanlık seçimi ve sistemini" değiştirmeyi öngören yasa tasarısı tartışmalara neden oldu. IKBY Parlamentosu Yasa Komisyonu Başkanı Vala Ferit, söz konusu tasarıyı reddedeceğini belirterek, "Başkanlık seçimleri ve yetkileriyle ilgili yasa tasarısını reddediyorum. Bu tasarıyı işleme almayacağım ve talep edilen projeyi hazırlamayacağım. Çünkü bu talep yasal değil, siyasidir" dedi.

Parlamento Başkanı Yusuf Muhammet ise Vala Ferit'in projeyi hazırlamaması durumunda kendi yetkisini kullanacağını duyurdu.

KYB ne istiyor?

KYB Parlamento Grubu Başkanı Begerd Dilşad, "KDP, Mesut Barzani'nin görev süresinin iki yıl daha uzatılmasını istiyor. Biz ise başkanlık yasasının düzenlenmesini ve başkanın yetkilerinin azaltılmasını talep ediyoruz. Ayrıca başkanlık seçiminin parlamentoda yapılmasını istiyoruz" diye konuştu. Barzani'nin görev süresinin dolmasına sayılı günler kaldığını aktaran Dilşad, "Vaktimiz azaldı. Parlamento Yasa Komisyonunun toplanıp bu soruna ilişkin bir proje hazırlamasını isteyeceğiz. Parlamento, yasal yetkisini uygulayabilir ve başkanlık seçimine bir çözüm yolu bulabilir" görüşünü dile getirdi.

KYB Politbüro Sözcüsü İmad Ahmet ise Mesut Barzani'nin tekrar başkan seçilmesinin asıl sorun olmadığını dile getirerek, yaşanan tartışmalar ve farklı görüşler hakkında şu açıklamada bulundu:

"Kürdistan'daki siyasi partiler olarak başkanlık seçim yasasının yeniden düzenlenmesi için birçok defa bir araya geldi. Bu konuda farklı görüşler olduğu görüldü. Ancak gelinen son noktada tüm siyasi partiler, bölgesel başkanın, halk tarafından değil, parlamentoda seçilmesinden yanadır. Bu konuda herkes bir mutabakat içerisinde. Fakat KDP, parlamentoda başkanın nasıl seçileceği konusundaki mekanizma ve taslaklara onay vermiş değil. Şu anki sorun parlamentodaki seçim mekanizmasının nasıl olacağının netleştirilmemesinden kaynaklanıyor."

"Biz meseleyi kişiselleştirmiyoruz. Bu ulusal bir meseledir ve uzlaşı ile çözülmelidir. Yasal zemin hazırlanıp ona göre hareket edilmelidir. Eğer parlamentoda bu konu çözüme kavuşursa, bunu milletimizin kazancı olarak değerlendirir ve destekleriz" diyen Ahmet, "Sistemin parlamenter olması konusunda tüm partilerle mutabıkız. Ancak başkanın seçilmesiyle ilgili anlaşmazlık var. KDP'li kardeşlerimiz başkanın parlamentoda seçilmesini kabul etmiyor" şeklinde konuştu.

Yekgirtu'nun tutumu

KYB ve Goran ile birlikte hareket eden Yekgirtu Başkan Yardımcısı Muhammet Ahmet de tüm siyasi partilerin bölgesel başkanın parlamento tarafından seçilmesinden yana olduğunu savundu. Ahmet, "Diğer tüm partiler gibi Yekgirtu da bölgesel başkanın parlamento tarafından seçilmesinden yanadır. Bu konuda hiçbir parti veya kesimden farklı bir öneri gelmedi. Sadece parlamento seçiminin nasıl yapılacağı ve bu mekanizmanın nasıl kurulacağı konusunda farklı görüşler mevcut" değerlendirmesinde bulundu.

Mesut Barzani, 2005 yılında parlamento tarafından, 2009'da ise halk oyuyla IKBY Başkanı seçilmişti. Barzani'nin 2013 yılında görev süresi doldu. Ancak IKBY Parlamentosu, Barzani'nin görev süresini 20 Ağustos 2015'e kadar uzattı. Parlamento, şimdi ikinci kez Barzani'nin görev süresini uzatmaya hazırlanıyor. Fakat bunun için parlamentodaki partilerin uzlaşması gerekiyor.

Kürt Bölgesel Parlamentosu 111 milletvekilinden oluşuyor. KDP 38, Goran 24, KYB 18, Yekgirtu 10, Komela İslam 6 sandalye ile parlamentoda temsil ediliyor. Diğer sandalyelere ise küçük partiler ve kota uygulanan azınlık grupları sahip.