Zorunlu Askerlik Araştırması

ALP ÖZDEN - Zorunlu askerlik, AB ülkeleri içinde Avusturya, Güney Kıbrıs, Danimarka, Estonya, Finlandiya ve Yunanistan'da; 28 üyeli NATO'da ise Danimarka, Estonya, Norveç, Türkiye ve Yunanistan'da uygulanıyor.

Azerbaycan'da askerlik süresi 18 ay, Danimarka'da 4 ay, Estonya'da 8-12 ay, Finlandiya'da ortalama 9 ay, İsviçre'de 5 ay, Norveç'te, Rusya'da ve Yunanistan'da 12 ay.

TBMM Araştırma Merkezi'nin daha önce yaptığı araştırmaya göre, soğuk savaş sonrası dönemde uluslararası ve ulusal düzeyde meydana gelen gelişmeler, orduların geleneksel rol ve görevlerinde ciddi değişikliklere neden oldu.

Bu değişiklikler beraberinde orduların personel yapısı, büyüklüğü veya hacminde köklü dönüşümleri ve değişimleri gerektirdi.

Bu dönüşümlerden en önemlisi, zorunlu askerliğe dayalı kitlesel orduların yerini özellikle son 20 yılda tamamen gönüllülerden oluşan profesyonel ordulara bırakması veya bırakma sürecine girmesi oldu. Ayrıca zorunlu askerliğin devam ettiği ülkelerde değişen güvenlik çevresi, sosyal, ekonomik, siyasi ve demografik koşulların şekillendirdiği ihtiyaç ve talepler, askerlik sürelerinin kısaltılması, vicdani ret taleplerinin anayasa ve yasalarla kabulü, silahlı askerlik hizmeti yerine alternatif kamu hizmetinin ikame edilmesi gibi köklü değişiklikleri gerektirdi.

Avrupa Birliği ve NATO üyesi ülkelerde genel durum, soğuk savaş sonrası dönemde görülen en belirgin değişim, orduların boyutlarındaki (asker hacmi) ciddi bir küçülme oldu. 1990 yılı baz alındığında, NATO üyesi ülkelerdeki toplam asker sayısı 2000 yılı itibariyle yaklaşık yüzde 22, 2009'da yüzde 39 civarında azaldı.

2011 yılı itibariyle zorunlu askerlik, Avrupa Birliği içinde sadece Avusturya, Güney Kıbrıs, Danimarka, Estonya, Finlandiya ve Yunanistan'da uygulanıyor.

28 üyeli NATO'da zorunlu askerlik uygulamasına devam eden ülkeler sadece Danimarka, Estonya, Norveç, Türkiye ve Yunanistan.

-Ülke Anayasalarında Zorunlu Askerlik Hizmeti-

Zorunlu askerlik uygulamasının devam ettiği ülkelerin, Türkiye hariç, tamamında vicdani nedenlerle silahlı askerlik hizmeti yapmak istemeyenler için askerlik süresi ile eşit veya daha uzun süreli alternatif sivil hizmet seçeneği bulunuyor.

Azerbaycan'da askerlik süresi 18 ay. Aktif askeri hizmeti ifa etmeyi inancı gereği kabul etmeyenler 24 ay alternatif sivil hizmetlerde istihdam ediliyor.

Danimarka'da,  askerlik 18-30 yaş aralığındaki her erkek için zorunlu olup, askerlik süresi sınıf ve rütbeye göre 3 gün ile 14 ay arasında değişmekle birlikte çoğunlukla dört ay. Danimarka'da kadınlar gönüllülük esasına göre askerlik yapabiliyor. Dini ve felsefi inançlarından dolayı askerlik hizmeti yapmak istemeyenler askerlik süresi kadar alternatif kamu hizmetlerinde görevlendiriliyor.

Estonya'da 16-60 yaş aralığındaki her Estonya vatandaşı için askerlik hizmeti zorunlu. Kanuna göre, askerlik süresi 12 aydan uzun 8 aydan kısa olamıyor. Genel kural olarak zorunlu askerliğin süresi 8 ay. Estonya'da 12 aylık alternatif sivil hizmet seçeneği bulunuyor.

-Kadınlar gönüllü askerlik yapabiliyor

Finlandiya'da, 18-60 yaş aralığındaki her erkek için zorunlu. Kadınlar gönüllü olarak askerlik yapabiliyor. Zorunlu askerlik, özel nitelikler gerektiren erler için 362 gün, özel ve mesleki kabiliyet gerektiren görevler için eğitilen erler için 270 gün, diğer erler için 180 gün. Dini veya ahlaki nedenlerle silahlı askerlik yapmak istemeyenler, başvurmaları halinde 270-362 gün olmak üzere silahsız hizmetlerde görevlendiriliyor.

İsviçre'de, temel askerlik eğitimi 19-26 yaş aralığındaki erkekler için zorunlu. Temel askerlik süresi kural olarak 21 hafta, istisnai durumlarda 18 hafta sürüyor. Temel eğitimden sonraki dönemde ise, 34 yaşına kadar  her erkek azami 17 gün süren 6 veya 7 yenileme eğitimine tabi tutulurlar, dolayısıyla toplam askerlik süresi 260 günü buluyor.

Norveç'te, askerlik yükümlülüğü 19 yaşında başlıyor ve 44 yaşına kadar sürüyor. Zorunlu askerlik hizmeti yasal olarak 19 aylık bir dönem. Bu sürenin 12 ayı temel askerlik eğitimi, kalan süre ise yenileme eğitimi veya özel bir birlikte yıllık eğitim şeklinde. Kadınlar da gönüllü askerlik yapabiliyor.

Rusya'da 18-27 yaş arasındaki her vatandaş için askerlik hizmeti zorunlu. Askerlik süresi 12 ay. Vicdani retçiler için alternatif hizmet süresi zorunlu askerlik süresinin 1.75 katı.

Yunanistan'da, 19-45 yaş aralığındaki her Yunan vatandaşı askerlik yapmak mecburiyetinde. Askerlik süresi, Yunanistan'da doğan ve büyüyen Yunan vatandaşları için 12 ay. Vicdani sebeplerle silahlı askerlik hizmeti yapmak istemeyenler için 23 ay alternatif sivil hizmet veya 18 ay silahsız askeri hizmet seçenekleri bulunmaktadır.

Türkiye'de ise Anayasada "Vatan Hizmeti" başlığı altında düzenlenen askerlik hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevi olarak tanımlanıyor.

Askerlik süresi, yedek subay adayı olarak seçilenler için 12 ay olan bu süre, aday olarak seçilmeyenler için erbaş ve er olarak altı ay, diğerlerinde ise 15 ay. - TBMM