Çanakkale Platformu, Türklere Irkçılığın Artmasından Endişeli

Çanakkale Anma Platformu (ÇAP), İngiliz dini kuruluşlarına 1915 olayları ile ilgili gönderilen mektupta, sözde soykırım iddialarının Türk halkına yönelik nefreti kırşkırtmasından duyulan endişe iletildi.

Çanakkale Kara Savaşları'nın 100. yıl dönümü kapsamında İngiltere'de kurulan ÇAP'ın kaleme aldığı mektupta, "Sözde soykırım iddialarının Türk halkına yönelik ırkçılığı körükleyeceğinden endişeliyiz" denildi.

1915 olaylarıyla ilgili son dönemde İngiliz basınında yer alan haberlerde, üniversite ve düşünce kuruluşlarında gerçekleşen etkinliklerde  "Türkiye ve Türk halkına yönelik kullanılan saldırgan dil"den duyulan rahatsızlığın altı çizilerek, bu durumun "Türk halkına karşı nefreti kışkırttığı" ifade edildi.

ÇAP ayrıca, "sorumsuzca kullanılan ifadelerin", Birleşik Krallık'ta yaşayan yaklaşık yarım milyon ile Avrupa genelinde sayısı 5 milyona yakın Türkiye kökenli bireyin duygu ve düşüncelerini hiçe saydığını bildirerek, "Birinci Dünya Savaşı sırasında hem Türkler hem de Ermeniler büyük acılar çekti. Bizim karşı durduğumuz şey, bu olayların 'soykırım' olarak etiketlenmesi" dedi.

ÇAP mektubunda ayrıca, soykırım kavramının 1948 Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nde tanımlandığını ve söz konusu 1915 olaylarının soykırım olarak tanımlanmasının hukuki bakımdan uygun olmadığına dikkat çekti.

İngiltere'deki dini kuruluşlara gönderilen mektupta söz konusu olaylara ilişkin Türk ve Ermeni toplumları arasındaki sorunun diyalog yoluyla çözülebileceği belirtilerek, "Sizlerden, Ermeni toplumunun tek taraflı görüşü dikte etmesinden çok, diyalog açmaları için onları teşvik etmenizi istiyoruz" denildi.

Kar amacı gütmeden Çanakkale Kara Savaşları'nın 100. yıl dönümü kapsamında kurulan çatı örgütü ÇAP, Britanya Türk Kadınları Derneği, Genç Türkler Kulübü, İngiltere Batı Trakya Türkleri Dayanışma Derneği, İngiltere Türk Diyanet Vakfı, İngiltere Türk Öğretmenler Derneği, İngiltere Mustafa Kemal Derneği, İngiltere Pekünlüler Kültür Derneği, Turkish Forum UK ve Türk Yaşlılar Kulübü olmak üzere dokuz dernekten oluşuyor. ÇAP, Çanakkale Savaşı'nın 100. yılı etkinlikleri kapsamında döneme ilişkin eğitici ve öğretici bilgilerin paylaşıldığı, şehit ve gazilerin anıldığı çeşitli programlar düzenliyor.

1915'te ne oldu ?

Osmanlı Devleti'nin 1914'te başlayan 1. Dünya Savaşı'na Rusya ile farklı saflarda katılmasını fırsat bilen Ermeni milliyetçileri, bağımsız Ermenistan devletini kurmak gayesiyle Rus güçleriyle işbirliği yaptılar.

Rus ordusu, Doğu Anadolu'yu işgal ettiğinde gönüllü Osmanlı ve Rus Ermenilerinden büyük destek gördü. Osmanlı ordusunda görev yapan bazı Ermeniler de Rus ordusuna katıldı. Ermenilerin oluşturduğu birlikler ordunun lojistik kanallarını tahrip ederek Osmanlı ordularının ilerlemesini yavaşlatırken, Ermeni çeteleri de işgal ettikleri yerlerde sivillere yönelik katliam ve zulümlere girişti.

Osmanlı Hükümeti, bu gelişmelerin önüne geçmek için Ermeni temsilcileri ve kanaat önderlerini ikna etmeye çalıştı. Ancak başarılı olamadı. Ermeni komitalarının saldırıların artması üzerine hükümet, 24 Nisan 1915'te Ermeni devrimci komitelerin kapatılması ve bazı Ermeni ileri gelenlerin tutuklanmalarına ve sürgün edilmelerine karar verdi. Daha sonra, her yıl "Ermeni soykırımını" anmak amacıyla düzenlenen etkinlikler için bu tarih seçilecekti.

Tedbirlere rağmen saldırıların sürmesi nedeniyle 27 Mayıs 1915'te Ermeni nüfusunun savaş bölgesinde olanları ve Rus işgal ordusuyla işbirliği yapanlarının göç ettirilmesi kararı alındı.

Osmanlı Hükümeti, göç edenlerin insani ihtiyaçları için planlamalar yaptıysa da savaş koşulları, iç çatışmalar, intikam peşindeki yerel gruplar, eşkıyalık, açlık ve salgın hastalıklar nedeniyle göçler sırasında çok sayıda Ermeni hayatını kaybetti.

Tarihi belgeler, hükümetin, söz konusu trajik olayların yaşanmasını amaçlamadığı gibi göç eden Ermenilere karşı işlenen suçları cezalandırıldığını açıkça ortaya koymakta. Nitekim, henüz savaş son bulmamışken yaşanan insani trajedi sırasında olaylara karışarak suçlu bulunanlar yargılanarak idam edildi.

Adil hafıza ve empati ihtiyacı -

Ermenistan ve Ermeni diasporasının genel beklentisi, Türkiye'nin 1915 tehciri sırasında yaşananları soykırım olarak tanıması ve tazminat ödemesi.

"Soykırım" kavramı, 1948 Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nde ulusal, ırksal, etnik veya dinsel bir grubu kısmen veya tamamen yok etme eylemi olarak tanımlanıyor.

Söz konusu olayların soykırım olarak tanımlanamayacağına dikkati çeken Türkiye, 1915 olaylarını her iki taraf açısından da bir "trajedi" olarak niteliyor. Türkiye, konunun siyasi çatışmalardan uzak, tarihe tek taraflı bakmadan, tarafların birbirlerinin neler yaşadığını anlama ve birbirlerinin hafızalarına saygı duyma şeklinde özetlenen "adil bir hafıza" perspektifinden çözülmesi gerektiğini vurguluyor.

Türkiye, tarafların arşivlerinin yanı sıra üçüncü ülkelerdeki arşivlerde de 1915 olayları konusunda araştırma yapılmasını, Türk ve Ermeni tarihçilerle diğer uluslararası uzmanlardan oluşan bir ortak tarih komisyonu kurulmasını teklif ediyor.

Erivan ilişkileri normalleştirme fırsatını değerlendiremedi -

İki ülke ilişkilerin normalleştirilmesi için en önemli gelişme Ekim 2009'da yaşandı. Taraflar, İsviçre'nin Zürih kentinde diplomatik ilişkilerin yeniden tesisi ve ikili ilişkilerin geliştirilmesine yönelik iki ayrı protokol imzaladı.

Protokollerde karşılıklı güven tesisi ve mevcut sorunların çözülebilmesi için tarihsel kaynak ve arşivlerin tarafsız, bilimsel incelenmesi konusuna yer verilirken, sınırların da karşılıklı olarak tanınması ve ortak sınırların açılması öngörülüyordu.

Türk hükümeti protokolü onaylanmak üzere doğrudan TBMM'ye gönderdi. Ermenistan hükümeti ise metinleri Anayasa Mahkemesi'nin incelemesine sundu. Mahkeme, protokollerin Anayasa'nın lafzına ve ruhuna uymadığına hükmetti.

Ermenistan Hükümeti protokollerin onay sürecini dondurduğunu Ocak 2010'da açıkladı. Bundan 5 yıl sonra da, Ermeni hükümeti tarafından geçen Şubat ayında geri çekildi.