Türkiye'de Engelli Bireylerin Hakları ve Yaşamları

Öncelikle sizden başlayacak olursak, kimdir Celal Karadoğan?

12 yıldır Adana'da, Genç Engelliler Gençlik ve Spor Kulübü'nde çalışıyorum. Kulübün kurucusu, makbul olmayan sosyal girişimci, eski milli sporcu ve gençlik çalışanıyım. 14 yıl tekerlekli sandalye basketbol ve masa tenisi branşlarında milli takımlar düzeyinde spor yaptım. Bu süre içerisinde 4 Avrupa Şampiyonası'na katıldım ve 64 kez milli takım forması giydim.

Engelli ve engelsiz gençlerle yürüttüğümüz hak temelli çalışmalar sayesinde 2013 yılında Birleşmiş Milletler tarafından dünyaya ilham veren 10 gönüllü arasında gösterildim. 2014 yılında dünyanın ilk ve en büyük sosyal girişimcilik ağı olan Ashoka Vakfı tarafından Ashoka Fellow seçildim.

"4 BRANŞTA, 144 LİSANSLI SPORCUMUZ BULUNUYOR"

Genç Engelliler Gençlik ve Spor Kulübü'nden bahsedersek, ön plana çıkan konularda bizi aydınlatır mısınız?

Kurucularımız ve üyelerimizin büyük çoğunluğu engellilerden ve engelli yakınlarından oluşuyor. Elbette engelsiz üyelerimiz ve gönüllülerimiz de var. Şu anda atletizm, boccia, badminton ve engelsiz atletizm olmak üzere 4 branşta 144 lisanslı sporcumuz var.

Spor kulübümüzün yetiştirdiği 7 genç, Çukurova Üniversitesi Spor Akademisi'nde okuyor. Lise ve orta öğretim öğrencisi onlarca sporcumuz var. Sporcularımız son 10 yıl içerisinde katıldıkları Türkiye şampiyonalarında yüzlerce madalya kazandı. Paralimpik Milli Takımımız için sporcular yetiştirdik. Katılımcılarımızın çok büyük çoğunluğu için hayatları spor kulübümüzden önce/sonra diye ikiye ayrılıyor.

"PROJENİN TAMAMLANMASI İÇİN DESTEĞE İHTİYACIMIZ VAR"

Engelli ve engelsiz gençlerin bir arada bulunup yaşamı paylaşabileceği bir merkez kurmak için büyük mücadeleler veriyorsunuz. Bu proje hakkında neler söylersiniz?

Adana'da yaşayan engelli çocuklar ve gençler için Gençlik ve Rehabilitasyon Merkezi (GENÇMER) projemizi, Seyhan Belediyesi'nin meclis kararıyla 30 yıllığına derneğimize tahsis ettiği, 31 dönümlük bir arazide kurmaya çalışıyoruz. GENÇMER, engelli çocuk ve gençlerin toplumsal ve ekonomik yaşama spor yoluyla katılımını ve yaşamsal becerilerini geliştirmeyi amaçlıyor.

Projede, üstü kapalı halı sahamızın inşaatı tamamlandı; fakat halı sahaya hizmet verecek olan soyunma odası, duş, tuvalet, fitness, kafeterya vb. üniteler için bir bina kurmamız gerekiyor. Bu binanın inşaatı için maddi kaynağa ihtiyacımız var. Bu bina kurulamadığı için, GENÇMER'i faaliyete geçiremiyoruz. Prefabrik olarak yapılacak bu binanın ve ihtiyaç duyulan ünitelerinin yapımı için 100 bin TL tutarında bir destek gerekiyor.

"TÜM GELİR-GİDER HESAPLARINI İNTERNET ORTAMINDA PAYLAŞACAĞIZ"

Söz konusu projenin sürdürülebilirliği hakkında neler söyleyebiliriz peki?

GENÇMER, kendi gelirini kendisi sağlayacak bir sosyal girişim modeli. GENÇMER arazisi üzerine kurulan ve yapımı tamamlanmış olan üstü kapalı halı saha 08: 30-17: 00 saatleri arasında engelli/engelsiz çocuklara programlar çerçevesinde ücretsiz hizmet verirken akşam 17: 00-01: 00 saatleri arasında futbol severlere kiralanacak.

Bu kiralama sonucunda aylık 30-40 bin TL civarında bir gelir elde edeceğiz ve tüm faaliyetlerimizi elde ettiğimiz bu gelirle gerçekleştireceğiz. Şeffaflık ilkesi gereği tüm gelir ve giderleri düzenli olarak internet ortamında paylaşacağız.

"150 PARALİMPİK SPOR KULÜBÜNE MODEL OLACAK"

GENÇMER Projesi'ni kendi adıma incelemeye çabaladım. Sadece Adana'ya değil, Türkiye'ye örnek olabilecek bir model olduğunu düşünüyorum açıkçası... Siz buna dair ne düşünüyorsunuz?

Bu binanın inşaatı tamamlandığında GENÇMER, başka kaynaklara ihtiyaç duymadan kendi gelirini kendisi sağlayacak, engelli çocukların ve gençlerin hayallerine ulaşmalarını kolaylaştırabilecek. Ülkemizde faaliyet gösteren 150'den fazla paralimpik spor kulübü için bir model olacak.

GENÇMER'i ziyaret ettiğinizde tüm hizmetlerin engelliler tarafından verildiğini görecek, bir bölümü engelli olan antrenörler, hakemler ve eğitmenlerin engelli olan/olmayan çocuklarla eşsiz iletişimiyle karşılaşacak, eşit haklar ve eşit fırsatların yarattığı mucizelerin tanıkları olacaksınız. GENÇMER'i engelli olan/olmayan bireylerin ihtiyaçlarına göre evrensel bir tasarım anlayışıyla şekillendiriyoruz. Alışılagelenden farklı olacağız...

"BU MERKEZİ ZAMBİYA'DA AÇMAYA ÇABALASAM, ŞİMDİYE DEK BİTMİŞTİ!"

Projenizin hayata geçirilmesi noktasında ne tarz sorunlarla karşılaştınız?

Bir gençlik merkezi açmak, dünyanın hiçbir yerinde bu kadar zor olmamıştır herhalde... Zambiya'da, Uganda'da açmaya çalışmış olsaydım, açmıştım şu ana dek! Adana'da son 1-2 ayda Suriyeli, 18 yaşından küçük gençlerin işlediği 2 cinayet oldu. Bu münferit bir vaka olarak görülebilir ama biz bu çocuklara destek sağlamazsak, bu münferit olmaktan çıkıp başka bir hale dönüşecek.

Şu anda yaklaşık 200 bin sığınmacı var Adana'da... ve onların yüzde 40'ı 18 yaş altı ve bu çocukların yüzde 71'i okula gitmiyor. Suriye meselesinin siyasi boyutu tartışılabilir ama burada çocuklardan ve onların geleceğinden bahsediyoruz. Bu gençlik merkezi, bu sorunu çözüp çocukları sporla, sanatla buluşturmak ve şiddetten uzak tutmak için... Şu anda Suriyeli sığınmacı çocuklar 1. derecede terör örgütleri, suç örgütleri ve organ mafyalarının odağı halinde...

"HİÇBİR KURULUŞUN, BU ÇOCUKLARA DÖNÜK PLANLAMASI YOK"

Savaş yaralanmaları ve akraba evlilikleri nedeniyle dünyanın en büyük engelli popülasyonunun Suriyeli sığınmacılar içinde diyebiliriz... Üstelik özel eğitim ve rehabilistasyon hizmetmelerinden faydalanamıyorlar. Hiçbir ulusal, uluslararası kuruluşun Suriyeli engelli çocuklarla alakalı bir planlaması, araştırması yok. Bizim amacımız, risk altında olan bu çocukları, bu risklerden korumak. Bunun tek yolu, onları sokaktan ve tehlikelerden uzak tutmaya çabalamak...

Diğer taraftan bizim toplumumuz için de çok önemli bu proje... Mesela liseli gençleri spor için bir araya toplayıp,barış ve kardeşlik dilini ve engellilerin haklarını, yaşamlarını öğrenmesini sağlayan bir merkez olacak. Şöyle de bir tarafı var, GENÇMER dünyanın sosyal girişim odaklı ilk gençlik merkezi... Çalışmalarının tüm kaynağını kendisi yaratacak.

"10 AYDIR BEKLİYORUZ, ÇOCUKLARIMIZIN KAYBI 300 BİN LİRA"

GENÇMER için bulunması gereken kaynağın yarısını bulduk, gereğini yaptık. Geriye, söylediğim gibi 100 bin TL kaldı. Şu anda sadece 10 aydır ek binanın yapılıp merkezin açılmasını bekliyoruz. 10 ayda çocuklarımızın kaybı yaklaşık 300 bin lira... Aylık 25-30 bin lira bir gelir bekliyoruz çünkü... Engelli insanlara sandalye dağıtmak için para arıyor olsaydım, yüz defa, bin defa bulmuştum bu emekle!

Ama biz eğitim dediğimiz için, gelecek dediğimiz için, gelişim dediğimiz için bu parayı kimse vermeye yanaşmadı. Çünkü engelli insanların topluma biçtiği rol, sürekli yardım edilen taraf olmaları... Bir elin 5 parmağını geçmez kampanyamıza yardımcı olmaya çalışanlar...

"EĞER O DÖVME 1 GRAM İŞE YARADIYSA..."

Celal Bey, sosyal medyada paylaştığınız bir fotoğrafa gelen geri dönüşlerle bitirmek istiyorum. Eşinizin dövmesini paylaşmıştınız ve çok sayıda insan size destek verirken, ufak bir kitle de yorumlarında çirkin ifadeler kullandı. Bu konuda neler söylemek istersiniz?

Evlilik yıl dönümümüzdü, sabah eşimle olayı hatırladık, güldük. Öğlen attığım tweet 3-4 saat sonra memleket meselesi haline geldi. Memleketin tüm ahlakçıları birleşip bana ahlak dersi vermeye kalktılar. "Sapık, teşhirci, namussuz" dediler ve bunlar en temizleri! Ama yüzlerce insan bana destek oldu ve ahlak bekçilerine haddini bildirdi.

Garip olan şu, yaklaşık 25 yıldır bu ülkeye hizmet ediyorum. Binlerce çocukla çalıştım. Engelli gençlere akademik eğitim alması için yol açtım. 8 yıl önce açlık grevi yaparak aldığımız tesisten şuana kadar 3 bin çocuk faydalandı. Hak aradım, kavga ettim, uluslararası ciddi ödüller aldım ama bunların hiçbirinin bir önemi olmadı. Yalnızca bir dövme ile görünür biri oldum.

Türkiye'de engelli bireyler aseksüel olarak kabul ediliyor (ya da biliniyor). Bu algının değişmesine bir gram yaradıysa, ben tamamım.