Ukrayna'da Tarihi Seçime Doğru

Sovyetler Birliği'nin yıkılmasıyla 1991'de bağımsızlığına kavuşan Ukrayna yakın tarihinin en önemli seçimine hazırlanıyor. Rusya ile Batı'yı karşı karşıya getiren krizin odağındaki ülke pazar günü devlet başkanlığı seçimleri için sandık başına gidiyor.

Adayların seçim kampanyası cuma günü bitti. Sekiz aday cumartesi gününü gözlerden uzak geçirdi.

Tarihi oylama öncesinde Rus nüfusun yoğun olarak yaşadığı doğu bölgelerde tansiyon yüksekti. Cuma günü Rusya yanlısı gruplarla Ukraynalı milisler arasında Donetsk'te yaşanan çatışmada en az iki kişi öldü. Perşembe günü ise 17 Ukrayna askeri öldürülmüştü.

Seçim öncesi birleşme

Oylama öncesinde Ukrayna'nın doğusunda gerilimi daha da tırmandıracak bir gelişme yaşandı.

1 1 Mayıs'ta düzenlenen tartışmalı referandumların ardından egemenliklerini ilan eden "Donetsk Halk Cumhuriyeti' ile "Luhansk Halk Cumhuriyeti" birleşme kararı aldı.

Yeni oluşumun ismi "Novarassiya" (Yeni Rusya) olacak.

"Yeni Rusya" bölgesi, bugünkü Doğu ve Güney Ukrayna topraklarını 100'lü yılların sonunda ele geçiren Rusya'nın bu topraklara verdiği isimdi.

Bu bölgelerdeki Rus yanlısı gruplar seçimlere de izin vermeyeceğini duyurdu.

Kiev ise Rus yanlısı gruplara "bölgedeki oylamayı engellemeyin" uyarısı yaptı. Kiev yönetimi seçim günü bölgede düzenlediği operasyonlara ara vereceğini de açıkladı.

Donetsk'te Rus yanlısı grupların kontrolündeki bölgelere sandıkların taşınması konusunda yaşanan zorluklar için ise çözüm bulundu.

Bu bölgelere götürülemeyen sandıklar, askerlerin kontrolündeki havaalanına koyulacak. Seçmenler oylarını burada kullanabilecek.

Gözlemci heyeti kalabalık

Seçimi hem Batı hem de Rusya büyük dikkatle takip ediyor.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ülkeye bin kişiyi aşkın bir gözlemci ekibi yolladı.

Seçim öncesinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise seçim sonucunu tanıyacağına ilişkin ilk açıklamasını yaptı.

Putin seçimin anayasaya aykırı olduğunu savundu, buna karşın kim olursa olsun Rusya'nın seçim galibiyle birlikte çalışabileceğini söyledi.

Favori Poroşenko

Ukrayna'nın tarihi seçiminde favori Petro Poroşenko.

Seçimin ilk turu öncesindeki kamuoyu yoklamaları Poroşenko'nun destek oranının en az yüzde 45 olduğunu gösterdi.

Al Jazeera'ya konuşan Kiev Uluslararası Sosyoloji Enstitütü'nden Oleksandır Vişnyak'a göre, Poroşenko'nun iki turlu cumhurbaşkanlığı seçimini ilk turda kazanması, yani daha ilk turda oyların yüzde 50'den fazlasını alması mümkün.

Bu, Rusya yanlısı eğilimlerin güçlü olduğu ve Poroşenko'ya desteğin zayıf olduğu Doğu Ukrayna illerindeki katılım oranına bağlı.

Vişnyak, operasyonların sürdüğü Donetsk, Luhansk ve diğer Doğu Ukrayna illerinde seçime katılımın çok düşük olması halinde, Poroşenko'nun ilk turda seçilebileceğini söylüyor.

Poroşenko'nun en büyük avantajlarından biri, devlet ve siyaset tecrübesine sahip olması. Poroşenko Ukrayna'nın yönünün Avrupa ile bütünleşme olduğunu savunuyor.

Timoşenko da aday

Turuncu Devrim'in sembol isimlerinden biri ve eski başbakan Yuliya Timoşenko da yarışın önemli adaylarından biri.

Yolsuzluk suçlamasıyla yaklaşık üç yıl hapiste kalan Timoşenko da Poroşenko gibi yüzünü Batı'ya çevirmiş durumda.

Kampanyası sırasında Rusya karşıtı tutumu daha belirgin şekilde ortaya çıktı.

Timoşenko, 2010 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Rusya'yla dengeli ilişkiler kurulmasından söz ederken, bu seçimdeki başlıca vaatlerinden biri Ukrayna'nın Rusya'ya olan bütün bağımlılıklarını ortadan kaldırmak.

İkinci tur

Eğer seçimi ilk turda kazanan olmazsa ikinci tur 15 Haziran'da yapılacak.

Yarınki oylama yerel saatle 08: 00'de başlayacak, 17: 00'ye kadar sürecek.

Sandık çıkışı anketleri sandıklar kapanır kapanmaz açıklanacak.

Kesin sonuçlar ise AGİT gözlemcilerinin pazartesi günü raporlarını sunmalarından sonra duyurulacak.

Soğuk Savaş sonrası en büyük kriz

Ukrayna'daki seçimler Batı ile Rusya'nın soğuk savaş sonrasında yaşadığı en büyük krizin tırmanmaya devam ettiği bir dönemde yapılıyor.

Ukrayna'da Viktor Yanukoviç'i koltuğundan indiren protestolar eski Devlet Başkanı'nın Ukrayna'yı AB'den uzaklaştırıp Rusya'ya yakınlaştırmasıyla başlamıştı.

Yanukoviç gösteriler sonrasında Rusya'ya kaçtı.

Kiev üzerindeki etkisini kaybeden Rusya, ülkede Rusça konuşan nüfusun yoğun yaşadığı bölgelerde nüfuzunu artırma yoluna gitti.

Yüzde 60'a yakını Rus olan Kırım'da 16 Mart'ta sadece Rusya'nın tanıdığı bir referandum düzenlendi.

Moskova, bu tartışmalı referandumla Kırım'ı ilhak etti.

Kırım'ı anayurtları olarak gören Tatarlar, referandumu boykot etti.

Rus yanlısı gruplar nisan ayı başında da ülkenin doğusundaki bazı şehirlerde hükümet binalarını işgal etmeye başladı.

Ukrayna bunun üzerine bölgede operasyon başlattı.

Luhansk ve Donetsk'te yine tartışmalı referandumlar düzenlendi, bu iki bölge Kiev'den ayrılmaya "evet" dedi.

Kiev yönetimi, Moskova'yı Kırım senaryosunu ülkenin doğusunda da tekrarlamakla suçluyor.

Rusya ise böyle bir niyeti olmadığını ancak buralarda Rusça konuşan nüfusun haklarının da korunması gerektiğini savunuyor.

Kaynak: Al Jazeera, Reuters