ESKİ DÜNYANIN YENİDEN İHYASI
Doğu Batı dergisinin dünyanın neyi tartıştığı sorusuna verdiği ikinci yanıt “Yeni Düşünce Hareketleri” başlığını taşıyor. Bu çalışma, yeni toplum ve yeni insan ekseninde üretilen bazı modellerin değerlendirmesini içeriyor.
İlk kez, 18901920 yılları arasında Avrupa entelektüel ve sanat ortamında geniş bir şekilde tartışılan kriz nosyonu, XX. yüzyılın üzerinde en çok konuştuğu kavram olmuştur. Kopuş temasıyla birlikte siyasal ve toplumsal bütün projeler risk ve belirsizliğin, kaos ve nedensizliğin çatısı altında yavaş yavaş erimeye başladı. Kriz, mitlerin çöktüğünü haber veriyordu. Nostaljiler sarsılmıştı. Dogmatik uykudan uyandığını söyleyen Aydınlanma düşünürleri bu sefer pek de farklı olmayacak şekilde yeni dogmatik rüyalara dalmışlardı. Buna göre Aydınlanmanın bireyi yozlaştıran insanî, etik, politik, bilgi birikimi temelden sorgulanmalıydı. Çünkü vaat edilen tozpembe teori ve kehânetler, mutlak aldatıcı bir yönle çıkıyordu karşımıza. Eski dünyanın hiyerarşiye dayalı tabakaları, insan ve toplumu ebediyetin çizgileriyle kaynaşmış bir varlık olarak tahayyül ediyordu. Bu yanlış bilincin ortak felsefesi (symphilosophy), evrenin birliği ve insanın devamlılığı düşüncesiydi. Artık ne tarihin kurmaca geçmişine dönülebilir, ne de havai fişeklere benzeyen otoriter bilgi felsefelerinin takipçiliği üstlenilebilirdi. Bunun ardından radikal, üç akıl dışı eylem daha gerçekleştirildi:
1. Tanrı’nın öldürülmesi
2. İnsanın ve öznenin öldürülmesi
3. Dilin öldürülmesi
Bu üç kasıtlı eylem ve keyfî irade, estetikle etik değerlerin özdeş tutulduğu bir arenada meşruiyetini sağladı. Eski dünyanın dilini ve mantık kipini estetik bir tavırla dönüştürmek isteyen düşünürleri bu sefer relativizmin tehlikeli tuzakları bekliyordu. Sanatın yanılsamaya dayalı ‘hakikat’ oyunu ve ontogenetik iradesi, belirsiz, elde edilemez bir vizyona dönüşebilme tehlikesiydi sözü edilen. Nitekim Avantgardizm ve benzeri reaksiyonlar tanımlanamaz, ölçülemez duyusal çok çeşitliliğin sınırlarını fazlasıyla aşındırmıştı. Öncü kuvvet olma, hücum kıtaları oluşturma ve geride kalanlar için yeni cepheler açma anlamına gelen ‘avantgarde’ kelimesinin son derece biçimsel ve kuralcı tanımına karşın, avantgardist sanatçı, Ortaçağ hikâyelerinin karikatürize edilmiş şövalye kılığıyla ve estetik kimliğiyle kendini selâmlamakta herhangi bir sakınca görmedi. Böylelikle klasik sanatın geometrik üslubu, asimetrik ve ölçüsüz atmosfere dönüşen bir boşlukta sallanmaya başladı. Yapılan bozulmuştu, inanılan reddedilmişti ve inşâ edilen her birikim salt spekülatif bir malzeme düzeyinde algılanmıştı.
Bu haliyle ortaya çıkan insan prototipi gündüz ördüklerini geceleri söken Penelope’u çağrıştırıyordu. Modern Penelope, gün boyu benliğini tatmin edecek ve dağılmış kimliğini toparlayabilecek daimî bir arayışın takipçisi oldu. Kimi düşünürlere göre, herhangi bir merkezi, çekirdeği ve kalbi olmayan bu faydasız arayış, öznenin kendi kendine vedasıydı, ütopyaların bittiğini ve tarihin kapandığını simgeleyen bir veda...
Michel Foucault, “Bir başka sistem hayâl etmek, mevcut sistemde olan bitene katılımımızı genişletmektir” teziyle bu tıkanıklığa işaret etmiştir. Tam da bu noktada postmodernizm, yapısalcılık, dilbilim, hermeneutik gibi konular hararetle tartışılmaya başlandı. Bu dönüşümlerin çoğaldığı yerlerde yeni politik, moral, insanî, etik ve estetik değerler, bilgi düzeyleri ve farklı perspektifler oluşmaya başladı.
Konumların ve problemlerin ayrışmasına rağmen, daha üst ve güvenilir bir bakışın sağlanması için bu düşünceleri ortak bir paydada tespit etme gereksinimi vardır. Tek tek analitik bir okumanın ardından bütün bu farklı bağlamların/konumların, ana karakteristiği ayrıca sunulmaya değerdir. Dileriz bu çalışma, yeni düşünce hareketlerinin özünü/ruhunu verebilmiş olsun.
Yazar: Kolektif
Yayınevi: Doğu Batı Dergileri
ISBN: S00101-19-002
Boyut: 16x24
Basım Yılı: 2014
Basım Yeri: Ankara
Cilt Durumu: Karton Kapak
Kağıt Türü: 2. Hamur
Dil: Türkçe
Son Dakika › Kültür Sanat › Doğu Batı Düşünce Dergisi Sayı: 19 Dünya Neyi Tartışıyor - Son Dakika
Sizin düşünceleriniz neler ?