Diyabet ve Beslenme Tedavisi

Diyabet tedavisinin en önemli parçalarından biri de tıbbi beslenme tedavisidir. Beslenme, tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır.Çünkü diyabetli kişi insulin kullansa da oral antidiyabetik ajan (diyabet ilaçları) kullansa da yaşına, boyuna, fiziksel ve çevresel özelliklerine, yaşam biçimine uygun olarak beslenmesini düzenlemiyorsa kan şekerini istenen seviyelerde tutmak mümkün olmayacaktır.

Beslenmesine özen göstermeyen diyabetlilerde nefropati,nöropati, diyabetik ayak, retinopati gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilirBu nedenle beslenme tedavisi de diyabet tedavisinde zincirin bir parçası olarak yer almalıdır.Burada en büyük rol hastanın kendisine düşmektedir.

Beslenme tedavisinin sağlanmasında eğitimin önemi büyüktür.Günümüzde diyabet ekip yaklaşımı ile takip edilmektedir.Bu ekip endokrinolog, diyetisyen, diyabet hemşiresi ve psikologtan oluşur.Bu ekibe gerektiğinde diğer birimlerden de destek alınır.

Eğitimin amacı metabolik kontrolü sağlamak, diyabetin getireceği bazı sağlık sorunlarını önlemek, kan şekerini istenen düzeylerde tutmak, hastanın sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlamaktır.

Diyabetin medikal beslenme tedavisi bir diyetisyen tarafından planmalıdır.Bu tedavi planlanırken diyabetlinin yaşı, boyu, cinsiyeti, vücut ağırlığı, fiziksel aktivitesi, çalışma şartları, eğitim düzeyi, sosyo ekonomik durumu, diğer hastalıkları, beslenme alışkanlıkları, biyokimyasal bulguları, uygulanan tedavi şekli bilinmelidir. Tüm bu bilgiler ışığında planlanan beslenme programını hastanın uygulayabilip uygulayamadığı yine diyetisyen tarafından takip edilir.Beslenme şekli içerisinde kullandığı yağ miktarı, bu yağı kullanış şekli, öğün düzeni, yemek pişirme şekli, yemek yeme saatleri ve yeri gibi ayrıntılar da öğrenilir.Hasta, yazılı matbu bir diyet listesi uygulamak yerine yukarıda bahsedilen konular hakkında aldığı beslenme eğitim ışığında beslenmesini kendisi planlayabilir hale gelir ve beslenme tedavisinin uygunluğunu takip etmek üzere bir diyabet diyetisyeninin takibinde olur.

Hızlı etkili insülin veya insülin pompası kullanan diyabetlilerde "Karbonhidrat Sayımı" metodu kullanılabilir.Bu metodun kullanıldığı durumlarda beslenme planı daha rahat yapılabilir ve alınan karbonhidrat miktarına göre insülin ayarlaması yapılabilir.Bu metod beslenmede esneklik sağlarken dikkatli uygulanmazsa kilo artışına sebep olabilir.

Diyabetli Beslenmesi Planlanırken Nelere Dikkat Edilir?

Günlük enerji:

Diyabetlinin enerji gereksinimi tespit edilirken diyabetin hangi tip olduğu ve vücut ağırlığı, vücut yağ yüzdesi gibi faktörler göz önünde bulundurulur.Tip 2 diyabette şişmanlık da sıklıkla görüldüğünden bu durumda enerji kısıtlamasına gidilir. Yapılan bazı çalışmalarda tip 2 obez diyabetlilerde kilo kaybının sağlanmasıyla insulin direncinin azaldığı ve kan şekeri kontrolünün daha kolay sağlandığı görülmüştür.

Tip 1 diyabetli olan çocuk hastalarda ise enerji hesaplanırken kullanılan insülin miktarı ve zamanı, büyüme ve gelişme de göz önünde bulundurulur.

Günlük karbonhidrat:

Günlük enerjinin %55-60 'ı karbonhidrattan karşılanır.Ancak karbonhidratın çeşidi önemlidir.Kompleks karbonhidratlar tercih edilmeli, basit karbonhidratlardan kaçınılmalıdır.Glisemik indeksi düşük olan besinler daha çok tercih edilmelidir. Genel olarak, glisemik indeksi düşük karbonhidratlı besinler mercimek, kurufasulye, nohut, gibi kurubaklagiller ve tam buğday ekmekleri gibi tahıllardır.

Günlük yağ:

Gün içinde aldığımız yağ günlük aldığımız enerjinin %25-30'unu karşılamalıdır.Kullanılan yağın miktarı kadar çeşidi ve kullanım şekli de önemlidir.Ancak yağ oranı ve kolesterol miktarı diyabetlinin kolesterol ve lipid düzeylerine göre belirlenmelidir.Tip 2 diyabetlilerde kalp damar hastalığı en sık görülen problemdir.Bu yüzden diyabetli hastalarda beslenme aynı zamanda düşük kolesterollü olarak planlanmalıdır.

Günlük protein:

Günlük enerjinin %12-15 'i proteinden gelmelidir ( eğer bazı hastalıklar nedeniyle proteini azaltmak gerekmiyorsa).Proteinin iyi kaynakları süt, yoğurt,peynir,et,tavuk, balık, yumurta gibi hayvansal gıdalardır.

Posa

Gıdalarla alınan posanın miktarı arttırıldığında kan şekerinin kontrolü kolaylaşmaktadır. Posa midede uzun süre kalarak gıdaların emilimini yavaşlatırBu sayede kan şekeri daha yavaş yükselir.Posanın bu olumlu özellikleri nedeniyle günde 25-35 gr posa alımı önerilmektedir.Burada kullanılabilecek en iyi kaynaklar ; sebze, meyve, kepek, özü ayrılmamış tahıl ürünleri ve kurubaklagillerdir.Ancak tüketilen her besinin miktarı önemlidir.Posa içerdiği için sınırsızca meyve veya kepekli ekmek tüketmek doğru değildir.Bu yiyeceklerin de enerji değerlerinin olduğu unutulmamalıdır.

Öğün düzeni:

Diyabetlinin tükettiği enerji miktarı kadar bu enerjinin hangi kaynaklardan geldiği ve bu kaynakların öğünlerde nasıl kullanıldığı da önemlidir.Diyabetli için önerilen en uygun yemek yeme düzeni 3 ana 3 ara öğünden oluşan bir beslenme düzenidir. Bu beslenme düzeni diyabetlinin yaşam şekline veya tedavisine göre daha az veya çok öğünden oluşabilir.Örneğin hızlı etkili insülin kullanan bir hasta ara öğün almak zorunda değildir.Ancak bu beslenme düzeni sadece kan şekeri kontrolünün kolay olması için değil dengeli ve yeterli bir beslenmeyi sağlamak için de gereklidir.