Deprem ve Restorasyonlar, Tarihi Caminin Akustiğini Bozdu

FAHRETTİN GÖK - Anadolu'nun en önemli ibadethanelerinden biri olan Erzurum'daki 8 asırlık Ulu Cami'nin, geçirdiği depremler ve restorasyonlar nedeniyle akustiğinin bozulduğu belirtildi.

Saltuk emirlerinden Melik Nasiruddin Muhammed tarafından 1179 yılında yapılan Ulu Cami, barındırdığı mühendislik harikası ve mimari özellikleriyle her yıl yerli yabancı turistlerin yoğun ilgisini görüyor.

Mihrabında yalın geometrik süslemelerin yer aldığı, düzgün kesme taşlarla yapılan caminin 3'ü kuzey, 2'si ise doğu yönünde bulunan 5 kapısından hiçbiri birbirine benzemiyor.

Anadolu Türk mimarisinden mihrap üzeri kubbeli Kayseri, Silvan ve Harput ulu camileriyle plan tipleri bakımından benzerlik gösteren Erzurum Ulu Cami, barındırdığı mimari sistemiyle diğer camilerden farklılıklar taşıyor.

İç içe ve girift mimarilerin tipik örneği olarak değerlendirilen caminin ilk yapısından bugüne, mihrap ile mihraba yer veren duvarının gelebildiği kayda geçerken, 17. asrın ilk yarısında dam örtülü, ağaç kiriş ve sütunlu olan caminin zaman içinde kubbeli, tonoz örtülü ve fil ayaklı binaya dönüştüğü vurgulanıyor.

Duvarlarından yapım ustalarının imzalarını taşıyan ve çeşitli tarihi kaynaklara göre 5 kez onarımdan geçirildiği bilinen cami, yıkılma, ilave ve tamiratlarla ayakta kalmayı başardı.

Erzurum Valisi Hüseyin Paşa tarafından 1639 yılında yapılan onarımın ardından 1787 ve 1860 yıllarında restore edilen cami, Efkaf Umum Müdürlüğü'nce 1957 ve 1965 yıllarında da onarımdan geçirildi.

Aynı anda 6 bin kişinin namaz kılabildiği tarihi caminin kapasitesi, ramazan ayı başta olmak üzere özel gün, kandil ve "1001 hatim" törenlerinde yaklaşık 10 bin kişiye ulaşıyor.

Deprem ve restorasyonlar

Erzurum İl Müftü Yardımcısı Celal Büyük, tarihi itibarıyla Türkiye'nin en önemli camilerinden biri olan Ulu Cami'nin, muazzam mühendis ve mimarlık örnekleri taşıdığını söyledi.

Caminin 8 asırdan beri ibadete açık olduğunu belirten Büyük, sadece Rus işgali döneminde ibadete kapatıldığını kaydetti.

Erzurum'un en büyük camisi olmasının yanında Türkiye genelinde ilk 10 içerisinde yer aldığını ifade eden Büyük, "Camimizin 47 sütunu bulunmakta ve bu sütunlar arasında 7 koridor mevcuttur. Caminin tavan kısmı da kırlangıç tavan denilen bir tavan şekline sahiptir. Bu tavan bir nevi manevi klima görevi görmektedir. İçerideki nemi almakta, ayrı bir hava vermektedir" dedi.

Restorasyon çalışmalarında aslına uygun yapılmadığı için camide birtakım bozulmalar meydana geldiğini vurgulayan Büyük, şöyle devam etti:

"Bu çalışmalar aslına uygun bir şekilde yapılmaya çalışılmış ama ne kadar yaparsanız yapın, aslı gibi olmuyor. Nitekim bozulmalar meydana gelmiştir. Caminin, akustik olarak da çok önemli bir yeri bulunuyor. Hocanın mihraptaki sesi cami içindeki cemaat tarafından çok rahat bir şekilde duyabilmektedir. Cami sütunları simetrik değil. Özellikle 15-45 derece arasında ileri ve geri olan sütunlar var. Bu depremle alakalı bir tedbirdir. İmamın sesinin arka tarafa ulaşması açısından bir tedbir olarak görülmüştür. O nedenle caminin İslam tarihi açısından önemli bir yeri vardır." - Erzurum