İklim Zirvesi'nde Türkiye'nin Linyit Üretimi ve Sağlık Etkileri Mercek Altına Alındı

HEAL Sağlık ve Çevre Birliği, yayımlanan bu yeni raporunda halk sağlığının korunması ve hava kirliliğinin önlenmesi için bütün termik santrallerin kapatılması ve Türkiye'nin linyit tüketiminden vazgeçmesi çağrısında bulundu.

"Linyit kömürü: Sağlık etkileri ve sağlık sektöründen tavsiyeler" isimli rapora göre, Türkiye'de 2016 yılında 70,2 milyon ton linyit üretildi ve üretilen linyitin yarısından fazlası kömürlü termik santrallerde kullanıldı. Türkiye'de işletmedeki 27 kömürlü termik santralin 11'inde linyit kullanılıyor, başka bir deyişle 19,9 GW kömürlü termik santral kapasitesinin %52'si linyit kömürüne dayanıyor. Ülke, bu linyit üretimiyle dünyada dördüncü, Avrupa'da ise ikinci sıraya oturuyor.

İklim değişikliğinin en temel nedenlerinden olan kömürün sağlığa etkilerinin altını çizen Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) üyesi Doç. Dr. Çiğdem Çağlayan, "HEAL'in linyit özelinde hazırladığı yeni rapor, kömür kullanımının sağlık etkileri konusunda politika yapıcılara güçlü kanıtlar sunan önemli bir çalışma" dedi. Çağlayan şöyle devam etti: "Bugüne kadar yapılmış birçok araştırmada kömürlü termik santrallerin mevcut olduğu bölgelerde astım, kanser, KOAH gibi hastalıklarda artışa neden olduğu yadsınamaz bir biçimde ortaya konulmuştur. Ayrıca Türkiye'de kömürlü termik santrallerin, yarattıkları hava kirliliği sebebiyle yılda yaklaşık 3 bin erken ölüme sebep olduğu tahmin edilmektedir".

Temiz kömür diye bir şeyin olmadığının altını çizen HEAL Türkiye Danışmanı Funda Gacal, "Zonguldak'ta taş kömürünün nasıl bir hava kirliliğine sebep olduğunu görüyoruz. Resmi rakamlar, hava kirliliğinin hem Türkiye'nin hem Dünya Sağlık Örgütü'nün limitlerinin çok üstünde olduğunu ortaya koyuyor. Yeni raporumuz, Türkiye'de aynı miktarda elektrik üretmek için taş kömüründen üç kat daha fazla linyit kullanıldığını ortaya koydu. Bunun daha fazla kirlilik ve olumsuz sağlık etkisi anlamına geldiğini tahmin etmek zor değil" dedi.

Türkiye'deki en büyük ve kirli kömürlü termik santrallere bakıldığında yine linyit ana yakıt kaynağı olarak ortaya çıkıyor. Afşin Elbistan A ve B linyit santralleri ve Yatağan başta olmak üzere Muğla'daki linyit yakıtlı santraller buna örnek gösterilebilir. Son yıllarda yeni kömürlü termik santral planları ile gündeme gelen Eskişehir, Çanakkale ve Tekirdağ gibi şehirlere yapılmak istenen santrallerin neredeyse hepsinde linyit kullanılması hedefleniyor.

Türkiye'yle beraber Avrupa'daki diğer ülkeleri de inceleyen rapora göre, aralarında Türkiye'nin de yer aldığı Avrupa'daki ülkeler dünyadaki linyitin yüzde 50'sini üretip tüketiyor ve Avrupa'daki kömürlü termik santrallerin yüzde 40'ı linyitle çalışıyor. Avrupa Birliği'nin en büyük, en kirli ve insan sağlığına en zararlı termik santrali Polonya'daki Belchatow santrali de yine linyit kullanıyor. Avrupa ülkelerine, yüksek linyit üretim ve tüketim modellerini terk etmeleri ve acilen linyit de dahil tüm yeni kömürlü termik santral projelerinden vazgeçmeleri için çağrı yapılıyor.

Türkiye hem sayı hem de kapasite bakımından Avrupa ülkeleri arasında en fazla yeni kömürlü termik santral planlayan ülke olarak öne çıkıyor. Geçtiğimiz Cumartesi COP24 kapsamında düzenlenen İklim ve Sağlık Zirvesi hakkında konuşan Gacal "Linyit özelindeki veriler, linyitin iklim üzerinde son derece yıkıcı bir etkisi olduğunun altını çiziyor. Ancak buna rağmen Avrupa'da ve Türkiye'de 2010'dan bu yana linyit üretiminde belirgin düşüş gözlenmedi, bu da iklim değişikliği mücadelesine gölge düşürüyor. Gerçek anlamda insan sağlığını korumak ve iklim değişikliğiyle mücadele etmek için enerji sistemimizi acilen dönüştürmemiz gerekiyor. Ancak ne yazık ki binlerce politikacının bir araya geldiği iklim zirvelerinde insan ve diğer canlıların sağlığının ana konu olmadığını görüyoruz" dedi.

Türkiye yenilenebilir enerji potansiyelini kullanarak gelişen ülkelere iyi bir rol model olabileceği halde, Paris Anlaşması ve iklim mücadelesinden gittikçe uzaklaşıyor. Türk Tabipleri Birliği Halk Sağlığı Kolu Yürütme Kurulu Üyesi Halk Sağlığı Uzmanı Gamze Varol, "Geçtiğimiz hafta Dünya Sağlık Örgütü'nün COP24 kapsamında duyurduğu yeni rapor incelendiğinde görülüyor ki, iklim değişikliği ile mücadele etmenin sağlık faydaları maliyetinden çok daha yüksek; iki katı kadar. HEAL'in bu raporu da benzer bulguları bize sunuyor. Buradan Türkiye'ye, halk sağlığını korumak ve geliştirmek amacıyla, başta enerji üretim modellerinde değişiklik yapmak olmak üzere çok görev düşüyor" diyerek sözlerini noktaladı.