Yemen'deki Savaşın Aktörleri

Yemen'de çatışan tarafların ilerleyen günlerde, 1 yıldan fazladır devam eden savaşı sonlandırmak amacıyla Birleşmiş Milletler (BM) ara buluculuğunda bir araya gelmesi bekleniyor.

BM, müzakerelerin başlayacağı tarihi henüz belirlemedi ancak BM'nin Yemen Özel Temsilcisi İsmail Veled eş-Şeyh Ahmed'e ait açıklamada, müzakerelerden önce 2 hafta boyunca istişare görüşmelerinin yapılacağı belirtiliyor.

Başta, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) ile Avrupa Birliği (AB) olmak üzere önemli uluslararası örgütler, tarafların şartsız müzakerelere başlaması için çağrıda bulunurken, çatışmada taraf olan Yemen'in meşru hükümeti ile Ensarullah Hareketi (Husiler) bazı şartlar öne sürüyor.

Yemen hükümeti, Husilerin, kentlerden çekilmesini öngören BM'nin 2 bin 216 sayılı kararını yerine getirmesi gerektiğini vurgularken, Husiler, Umman'ın başkenti Maskat'ta ele alınan ancak hükümetin BM kararını baypas etmek olarak gördüğü 7 konuya bağlı olduklarını ifade ediyor.

Yemen Cumhurbaşkanlığı

Yemen'deki tarafların başında Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi geliyor. Yemen'in devrik lideri Ali Abdullah Salih, geçen yıldan beri, Şubat 2012'de yapılan seçimde 2 yıllığına cumhurbaşkanı seçilen Hadi'nin meşruiyetini kaybettiğini ileri sürerek kampanya sürdürüyor.

Hadi, görev süresinin devam etmesini Ulusal Diyalog Konferansı'nın (UDK, Mart 2013-Ocak 2014) sona ermesi ile sonuçların uygulamasına bağlayarak, görev süresini 2018'e kadar 4 yıl daha uzattı.

Salih yanlıları ve Husilerin içerisindeki yöneticiler, Husilerin Hadi'yi geçen mart ayında ev hapsine koyması, ardından da Aden kentindeki evine saldırı düzenlemesinden sonra meşruiyetini kurtarması için körfez ülkelerden yardım istemesini Hadi'nin artık Yemen'de yeri kalmadığı ve ülkenin cumhurbaşkanı olmadığı anlamına geldiğini savunuyor.

Yemen Islah Partisi

Müslüman Kardeşler Teşkilatı'na (İhvan) yakınlığıyla bilinen Yemen Islah Partisi, Yemen'de önemli aktörlerden biri olmakla beraber aktif olarak çatışmalara katılmayıp sadece koalisyon ülkelerinin Husilere yönelik saldırılarına resmi anlamda destek vermekle yetindi.

Husiler, İslami ve geniş halk tabanına sahip olması nedeniyle partiye düşman gözüyle bakıyor. Husilerin, Haşid aşireti liderlerinden ve partinin Yüksek Komitesi Üyesi Hamid el-Ahmar başta olmak üzere parti yöneticilerine yönelik uyguladığı baskılar sonucunda söz konusu yöneticiler ülkeden ayrılmak zorunda kaldı.

Husiler, ülkenin başkenti Sana'nın kontrolünü bir yıl önce ele geçirmesinin ardından ülke genelindeki partiye ait merkezlere el koydu, baskınlarda bazı üst düzey yöneticiler göz altına alındı.

Suudi Arabistan'ın öncülüğünde başlatılan "Kararlılık Fırtınası" operasyonunu resmen destekleyen partiye bağlı, çeşitli illerde Husilere karşı Hadi'nin meşruiyetini destekleyen ve aşiret mensuplarından oluşan binlerce savaşçı bulunuyor.

Partinin önde gelen yöneticileri arasında Yüksek Komite Başkanı ve Hadi'nin danışmanlarından Muhammed el-Yedumi yer alıyor.

Birlikçi Halkçı Nasırcı Örgütü partisi

Yemen siyasetinde öndemli role sahip muhalif partileri bünyesinde toplamayı başaran ve yedi partiden oluşan Ortak Buluşma Partileri blokunda yer alan Birlikçi Halkçı Nasırcı Örgütü partisi Hadi'yi desteklediğini resmen açıklamıştı.

Özellikle ülkenin Taiz ile İbb illerinde kısıtlı tabana sahip olan parti, Salih'in yandaşları ile Husilerin gerçekleştirdiği "yönetime yönelik darbeyi" kabul etmediğini dile getiriyor.

Islah partisinin aksine aşiretlerden arasında tabanı bulunmayan Nasırcı Partisi, şehir merkezlerinde bulunan az sayıdaki destekçilerine rağmen Taiz kentinde Husi ve Ali Abdullah Salih güçlerine karşı yürütülen operasyonlar için Halk Direnişi Güçleri'ne (HDG) elemanları ile katılıyor.

Partinin önde gelen isimleri arasında Genel Sekreter Abdullah Numan ile eski Genel Sekreter ve Hadi Danışmanı Sultan el-Atvani bulunuyor.

Husiler

Şii Ensarullah Hareketi (Husiler), 1992'de Hüseyin Bedir el-Husi tarafından Sa'da bölgesinde kuruldu. Husi'nin 2004'te öldürülmesinin ardından Yemen ordusu ile Husiler arasında o tarihten bu yana zaman zaman kapsamlı çatışmalar yaşandı.

Husiler, hükümetin petrol ürünlerindeki sübvansiyonu kaldırma kararı almasının ardından 21 Eylül'de Sana'ya girdi ancak bununla da yetinmeyip tüm illerin ve devlet kurumları ile Muhammed Basindava hükümetinin düşmesine sebep oldu.

Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi ve diğer siyasi taraflar ile imzalanan anlaşmaya göre Husilerin, bağımsız bir adayın başbakan olarak belirleneceği hükümetin kurulmasının ardından başkent dahil diğer ele geçirdikleri kentlerden çekilmeleri öngörülüyordu. 21 Eylül'de imzalanan anlaşmanın ardından, Husiler diğer devlet kurumlarını ele geçirdi ve başta Cumhurbaşkanı olmak üzere yeni kurulan Bahhah hükümeti bakanlarını ev hapsine aldı.

Uluslararası alanda meşruiyeti kabul gören Halid Bahhah hükümeti, Husiler ile Ali Abdullah Salih'in partisini yönetime darbe yapmak, karargahlardaki silahları yağmalamak ve pek çok ilde kontrolü ele geçirmekle suçluyor.

Gözlemciler, Husilerin Ali Abdullah Salih'e bağlı askeri birliklerin dışında, 30 binden fazla aşiret kökenli savaşçısı olduğunu savunuyor. Hükümet ise Husileri İran'dan silah almakla suçluyor.

Abdulmelik el-Husi, Husilerin en önemli lideri olarak karşımıza çıkıyor. Husi, Aşura etkinlikleri münasebetiyle yaptığı konuşmada, savaşçılarını Suudi Arabistan sınırına yönelmeye çağırmıştı.

Genel Halk Kongresi Partisi

Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih'in devrildiği 11 Şubat 2011'e kadar Genel Halk Kongresi Partisi, ülkeyi yöneten merci ve tek karar mekanizmasıydı.

Hadi'nin 2012'de görevi devralmasının ardından, Salih ve partisi, kriz ortamı oluşturarak geçiş sürecini baltalamaya çalışmakla suçlandı. Salih devrilse de partisi, Ortak Muhalefet Bloğu (JMP) ile hükümete ortak olmaya devam etti.

Cumhuriyet muhafızları gibi, Yemen ordusunun önemli bazı birimleri Salih ve oğlu Ahmed Ali Abdullah Salih'e bağlılık gösteriyor. Aynı şekilde Salih ve oğlu Ahmet'te bağlılık gösteren Genel Halk Kongresi Partisi 2014'ten bu yana Husilerle birlikte Hadi yönetimine darbe yapmakla suçlanıyor ve yetkililerine uluslararası yaptırımlar uygulanıyor. Partinin Başkanı Salih, devrildiği tarihten bu yana siyaset yapmaya devam ediyor.

El-Kaide

Yıl başından bu yana Yemen'deki çatışmaları kendi lehine kullanan El-Kaide, Hadramevt'in merkezi El-Mukalla'da kontrolü sağlayarak ülkenin doğusunda varlık kazandı. Örgütün liderleri ise yaptıkları konuşmalarda savaşçılarının, "Rafizi" olarak adlandırdıkları Husilerle Şebve, Ebyen ve Beyda'da çatıştığını iddia ediyor.

Bölge sakinleri ise El-Kaide'ye mensup bazı radikal savaşçıların Aden'in bazı ilçelerinde istedikleri gibi dolaşabildiklerini söylüyor. Örgütün en önde gelen şahsiyeti ise Hadramevt'te ABD'ye ait insansız hava aracının düzenlediği saldırı sonucu hayatını kaybeden Nasır el-Vuhayşi'nin halefi olan Kasım er-Rimi.

DAEŞ Sana'da, "Sana Vilayeti", güneyde ise "Aden ve Ebyen Vilayeti" ismiyle faaliyette

Yemen sahnesinde adından sıkça söz ettiren terör örgütü DAEŞ, bu yılın ilk 7 ayında Husilere ve Sana'da konuşlandıkları noktalar  üzerinden camilere yönelik kanlı saldırılar gerçekleştirdi.

Ekim ayında örgütün, Aden'deki bir otel ile koalisyon güçlerine bağlı ortak güçlerin karargahına düzenlediği saldırıda 15 kişi hayatını kaybetti. DAEŞ Sana'da, "Sana Vilayeti", güneyde ise "Aden ve Ebyen Vilayeti" ismiyle faaliyetlerine devam ediyor.

Koalisyon güçleri

Suudi Arabistan'ın başını çektiği Arap koalisyon gücü, Husiler ile Salih'e karşı Hadi'nin yanında mücadele ediyor. Koalisyon güçleri, hava saldırılarının yanı sıra ülkenin güneyi ile doğuda Marib'e kara kuvveti de gönderdi ve büyük kısmında kontrolü sağlamayı başardı.

Suudi Arabistan, savaşın başlamasından bu yana Cumhurbaşkanı Hadi ile yardımcısını, hükümet üyeleri, siyasetçiler ve aşiret liderlerini başkent Riyad'da misafir ediyor. En önemli Suudlu liderler arasında "Kararlılık Fırtınası" operasyonunda adından söz ettiren Savunma Bakanı ve 2. Veliaht Prens Muhammed bin Selman bin Abdulaziz Al Suud yer alıyor.

Rusya, İran ve Umman Sultanlığı

Rusya, BM Güvenlik Konseyi'nin Husilere karşı aldığı 2 bin 216 sayılı kararda çekimser oy kullandı. Şimdi de Husilerin lehinde İran ve Umman Sultanlığı ile birlikte hareket ediyor.

Savaş sonrasında bazı Husi liderler Moskova, Maskat ve Tahran'da ikamet etmeye başladı. Geçtiğimiz aylarda üçlü ittifak grubunun savaşı sona erdirmek için düzenlediği istişare toplantılarında, Husiler ile Salih yanlısı güçlerin saldırılarını ve sivilleri öldürmeyi durdurup kentlerden çekilmesini öngören yedi maddelik Maskat bildirisi üzerinde anlaşma sağlandı. Bu grup içinde Rusya'nın Sana Büyükelçisi Vladimir Didohchin ile Umman Sultanlığı Dışişleri Bakanı Yusuf bin Alevi önde gelen isimler arasında yer alıyor.