Grafikli - Suriye Krizinde Astana Dönemeci

Suriye'deki çatışmaların durdurulması amacıyla Türkiye ve Rusya'nın Kazakistan'da öncülük ettiği toplantı, krize çözüm arayışlarını yeni bir aşamaya taşıdı.

Türkiye, Rusya, İran, ABD, Beşşar Esed rejimi ve Suriye askeri muhalefetinin katıldığı başkent Astana'daki toplantı, uluslararası kamuoyunun dikkatlerini toplayan gelişmelere sahne oldu.

Bunların ilki, dün başlayan toplantının ilk bölümünde muhaliflerin, rejim ve İran heyetiyle aynı masa etrafında bir araya gelmesiydi. Diğer ülke heyetlerinin de bulunduğu ilk oturumun ardından görüşmeler aracı ülkelerce sürdürüldü.

Türkiye ve Rusya'nın öncülüğünde 30 Aralık'ta yürürlüğe giren ateşkeste, ihlallerin önlenmesi Astana'daki görüşmelerin ana gündem maddesiydi.

İç savaşta tüm çözüm arayışlarına engel teşkil eden bu konuda, Türkiye'nin bir süredir altyapısını Rusya ile hazırladığı ateşkesi izleme mekanizmasının hayata geçirilmesi kararlaştırıldı.

İran'ın da dahil edidiği ortak mekanizma, ihlallerin izlenmesinin yanı sıra ateşkesin "uygulanmasının sağlanması"nda da rol oynayacak. Üç ülke, mekanizmanın ayrıntılarını teknik heyetlerle kurgulayacak.

Suriye askeri muhalefetinin uluslararası zeminde ön plana çıktı

Astana'daki ilklerden biri de Suriye askeri muhalefetinin uluslararası zeminde ön plana çıkması oldu.

6 yıllık iç savaş sırasında tertiplenen uluslararası toplantılarda siyasi muhalefet temsilcileri aktif olmuştu. Bu durum, dolaylı siyasi müzakerelerin askeri gruplar üzerinde etkili olmayacağı eleştirilerine neden olmuştu.

Astana toplantısında bu eleştirilerin önüne geçecek şekilde askeri grupların da rolü oldukça güçlendi. Toplantının bitiminde Türkiye, Rusya ve İran'ın ortak açıklamasıyla askeri muhalefetin Cenevre'de 8 Şubat'ta yeniden başlayan Suriye görüşmelerine katılımının desteklendiği duyuruldu.

Rusya ve İran tarafından "terörist" olarak nitelenen gruplar, uluslararası bir zeminde kabul gördü. Türk yetkililer bu sonucun alınması için, Ankara'da askeri muhalefet ile Rus heyetlerini birçok kez bir araya getirerek taraflar arasında diyalog zemini oluşturmuştu.

Ortak açıklamada dikkati çeken bir husus da Astana zeminin sürdürülebileceği mesajıydı. Türkiye ve Rusya, toplantıya İran dışında yalnızca ABD'yi davet ederek, şu ana kadar Avrupa başkentlerinde yapılan görüşmelerden farklı olarak bazı sonuçlar almayı amaçlamıştı.

Ortak açıklamada kullanılan "BM'nin kolaylaştırıcılığındaki siyasi sürecin belirli hususlarına ilişkin olarak Astana platformunda aktif işbirliği yapmayı kararlaştırdıkları" ifadesiyle üç ülkenin Astana'da yeni görüşmelere açık kapı bıraktığı mesajı verildi.

Muhaliflerin ve Türkiye'nin, rejim güçlerince sık sık ihlal edilen ateşkes dışındaki beklentileriyle ilgili olarak da kuşatma altındaki bölgelerde yaşanan insani krize de gönderme yapıldı. Ortak açıklamada "İnsani erişiminin hızlı ve sorunsuz şekilde önünün açılmasını ve Suriye'de sivillerin korunması ve serbest dolaşımını sağlamaya çalışacaklar" ifadesiyle soruna çözüm getirilmesi vaat edildi.

Öte yandan, 3 ülkenin ortak açıklamasında "IŞİD/DEAŞ ve El Nusra'yla ortak mücadele etmek ve askeri muhalif grupları bunlardan ayırmak konusunda kararlılıklarını yineledikleri" vurgusu, tarafların yoğun çaba sarfetmesini gerektirecek başlıklardan.

Astana'da alınan kararlar sahada uygulanmalı

Ortak açıklamaya yaklaşımları merak edilen muhalifler ise ateşkese herkesin uymasını isteyerek, "bekle-gör" politikası uygulayacakları mesajını verdi. Askeri Muhalefet Heyeti Başkanı Muhammed Alluş, ateşkesin kalıcı hale gelmesi için İran'ın rolüne dikkati çekerek, "Yabancı terörist grupların ülkeden çıkarılması gerekiyor." dedi.

Ortak açıklama konusunda rejimin ilk tepkisini ileten Astana görüşmelerindeki rejimin BM Daimi Temsilcisi Beşşar Caferi de Türkiye, Rusya ve İran'ın aldığı kararlara destek verdiğini açıkladı.

Diğer taraftan, AA muhabirine değerlendirmede bulunan Türk yetkililer de Astana'da alınan kararların sahada uygulamaya geçirilmesinin önemini vurguladı. Yetkililer, özellikle ateşkesi izleme ve uygulanmasını sağlama mekanizmasının işlerlik kazanmasının, iç savaştaki gelişmelerin seyrini değiştirebileceğine dikkati çekiyor.