Osmanlı Döneminde Yemen'in Yükselişi"

FUAD MESAD - Yemenli tarihçi ve araştırmacı Ali Carallah ez-Zib, ülkesinin Osmanlı devleti zamanında hayatın her alanında medeni bir şahlanışa şahit olduğunu, geride kalan eserlerin bu yükseliş dönemine ışık tuttuğunu belirtti.

Osmanlı devleti zamanındaki Yemen'i AA muhabirine anlatan Tarih Araştırmaları ve Gelecek Stratejileri Merkezi İslam Tarihi Araştırmacısı Zib, "Haçlıları yenilgiye uğratmak, Müslümanların kutsal değerlerini korumak, 16. yüzyılda Avrupa'dan gelip Yemen'i işgal etmek isteyenlere set çekmek, Osmanlı'nın Yemen için yaptıklarının en önemlileridir." dedi.

Yemen'e yönelik tehditlerin, halkı Osmanlı devletinden yardım istemeye sevk ettiğini anlatan Zib, Osmanlı'nın da halkın çağrısına karşılık vererek ve Mekke ile Medine'nin güvenliğini düşünerek güçlerini Yemen'e gönderdiğini ifade etti.

Zib, "Yemen'in hamiliğini üstlenen Osmanlı, şehirleri ve adaları korunaklı hale getirdi. Büyük askeri tesisler kurdu. Bu tesislerden kalan izler, Osmanlı'nın o zaman sahip olduğu büyük güce tanıklık ediyor. Mesela Aden kentindeki büyük kaleler, surlar, Kızıldeniz'i Aden Körfezi'ne bağlayan Babu'l Mendep Boğazı, ülkenin batısında Kızıldeniz'e bakan El-Muha, Zubeyd ve Hudeyde kentleri, Kızıldeniz'deki Kamara Adası Osmanlının eserleridir." diye konuştu.

"Yemen'de önemli şehir ya da bir bölge yok ki onda Osmanlı devletine ait bir eser bulunmasın." ifadelerini kullanan Zib, Osmanlı'nın başkent Sana'da inşa ettiği "Osmanlı Yedinci Ordu Karargahı'nın da bunlardan biri olduğunu, halihazırda ise "Savunma Kompleksi" olarak kullanıldığını belirtti.

"Türklerin Yemen'den çıkışıyla endüstriyel gelişmeler durdu"

İl ve ilçe meclisleri olmak üzere belediye meclislerinin inşasının, Osmanlı döneminde gerçekleştiğini kaydeden Zib, "Osmanlı Türkleri, sanayi alanında da kalkınma hamlesi gerçekleştirdi. Ancak Türklerin Yemen'den çıkışı ve İmam Yahya Hamideddin'in 1918'de yönetime gelişiyle endüstriyel gelişmeler durdu." şeklinde konuştu.

Osmanlının Yemen'de demir, çelik, dokuma, öğütme, mermer ve cam fabrikaları kurduğunu, yollar, köprüler inşa ettiğini, araba ve toplu taşıma araçları ile silahlar ürettiğini dile getiren Zib, bu kapsamda uygulamaya konulmaya çalışılan demir yolu projesinin, 2. Abdulhamid dönemindeki en önemli stratejik projelerden olduğunu kaydetti.

Zib, Yemen'deki demir yolunun Hudeyde-Sana hattından Munaha kentinin güneyindeki El-Huceyle bölgesine kadar gittiğini ancak birinci dünya savaşının patlak vermesi ve Osmanlı'nın Yemen'den çıkmasıyla bu projelerin durduğunu anlattı.

Eğitim, sağlık, medya, yargı ve bayındırlık alanında önemli gelişmeler

Osmanlı'nın eğitim alanında da Yemen'e önemli katkılarının olduğunu belirten Zib, okullar, üniversiteler açtığını, Sana'daki Endüstri Üniversitesi'nin de bunun bir örneği olduğunu ancak halihazırda savaş müzesi olarak kullanıldığını kaydetti.

Aynı şekilde Osmanlı döneminde Yemen'de sağlık, muhasebe, medya, yargı ve bayındırlık alanlarında da önemli gelişmelerin yaşandığını aktaran Zib, şehir planlamalarında bu gelişmelerin belirgin bir şekilde ön plana çıktığını, önemli kentlere yeni ve gelişmiş semtler yapıldığını, şehirlere de büyük kapılar konulduğunu anlattı.

Osmanlının camileri, kubbeleri, kervansarayları, çarşıları, misafirhaneleri, hanları ve saraylarıyla da ülkeye imzasını attığını ifade eden Zib, ücretsiz olarak misafirlerin ağırlandığı devlet hanlarının, İmam Yahya ve oğlu İmam Ahmed dönemlerinde özel depolara dönüştürüldüğünü belirtti.

Zib, başkent Sana'da Hasan Paşa tarafından yaptırılan Bekiriye Camisi'nin de yine Osmanlının ülkede bıraktığı önemli eserlerden biri olduğunu kaydetti.

İslam Tarihi alanında çalışmalar yapan araştırmacı yazar Zib'in, "Osmanlı döneminde Yemen'in yükselişi" isimli bir de kitabı bulunuyor.

Türkiye'den tarihi eser çalışmaları için oluşturulmuş bir heyet 2008 yılında Yemen'i ziyaret etmiş, sadece Sana'da 71 Osmanlı eseri tespit etmişti.