Venezuela: Krizin Çözümünde Anahtar Orduda

Venezuela'da son 25 yıl içinde 3 darbe girişimi oldu ve ülke yakın tarihinin en derin siyasi ve ekonomik krizinden geçerken tüm gözler orduya çevrildi.

Ordu, Devlet Başkanı Nicolas Maduro'ya sadık mı kalacak, yoksa taraf değiştirip, muhalefetin lideri ve kendini devlet başkanı ilan eden Juan Guaidó'yu mu desteklemeye başlayacak?

Venezuela'nın tek meşru devlet başkanı olduğunu söyleyen Maduro, Guaidó'yu geçici başkan olarak tanımasının ardından ABD ile ilişkileri kesme kararı aldı.

Ancak, Savunma Bakanı Vladimir Padrino López'in sadakat konusunda herhangi bir şüpheye yer vermeyecek şekilde Guaidó'nun orduya taraf değiştirme çağrısını kınamış olmasına karşın Maduro'nun geleceği belirsizliğini koruyor.

López, Twitter'dan attığı mesajda, "Ulusumuzun askerleri, ne olduğu belirsiz çıkar gruplarının empoze ettiği ya da kendinin yasaların dışında olduğunu ilan eden bir başkanı kabul etmez" dedi.

Hükümetle güçlü ilişkileri var

Maduro'nun kabineside yer alan isimlerin üçte biri ya halen orduda görev yapıyor ya da bir zamanlar orduda görev yapmış kişilerden oluşuyor.

Her ne kadar Venezuela Anayasası, silahlı kuvvetlerin siyaset dışında kalmasını talep ediyor olsa da, Savunma Bakanı López'in yayımladığı bildirgelerin altına attığı imzası oldukça meşhur:

"Chavez yaşıyor, vatanımız yürüyor. Bağımsızlık ve sosyalist vatan."

López, 2002 yılındaki başarısız darbe girişimi sırasında Hugo Chavez hükümetine sadık kalan albaylar arasında yer alıyor.

Bu sadakatinin ödülü olarak önce Genelkurmay İkinci Başkanlığı ve sonra da Venezuela Silahlı Kuvvetler Başkomutanlığı'na atandı. 2014 yılında da Maduro tarafından Savunma Bakanlığı görevine getirildi.

López'in kariyer çizgisi, ordunun üst kademesindeki komutanlardan çok da farklı değil. Bu komutanların seçeceği taraf da Venezuela'nın gelecek liderinin belirlenmesinde kilit rol oynayabilir.

Ordu gündelik hayatın içinde

Peki ordunun taraf değiştirmesini sağlayabilecek şey ne olabilir?

2013 yılında hayatını kaybeden eski Devlet Başkanı Hugo Chavez döneminde hazırlanan 1999 anayasası, ordunun yetki alanını genişletti ve bugünkü geleneksel savunma ve güvenlik alanlarının ötesine geçen siyasi bir rol tanımladı.

Hiperenflasyon ve kıtlık yaşanan ülkede, petrol, pirinç, kahve ve diğer temel gıda maddelerinin yanı sıra tuvalet kağıdı, kadın pedi ve bebek bezi gibi hijyenik ürünlerin de dağıtımı ordu mensupları tarafından yapılıyor.

Protesto gösterilerinde ya da süpermarketlerin yağmalanması sırasında tutuklanan kişilerin yargılanması da genellikle askeri mahkemelerde yapılıyor. Birçok insan hakları örgütü bu uygulamayı hak ihlali olduğu gerekçesiyle kınıyor.

Başkent Caracas'ta bulunan Simon Bolivar Üniversitesi Siyaset Bilimi Öğretim Üyesi, güvenlik uzmanı Prof. Dr. Hernan Castillo, "Ordu, gündelik hayatta hiç bu kadar görünür olmamıştı" dedi.

Ordunun gücü

Başkan Maduro, ordu ile siyaset arasındaki ilişkilerin daha da birbirine geçmesini sağladı.

Emekli ordu mensubu Cliver Alcala, "Silahlı Kuvvetler, bugüne kadar hiç olmadığı kadar ülkenin kalkınmasıyla ilgili çalışmaların ve gündelik hayatın içinde" dedi.

Chavez destekçisi olan ancak Maduro hükümetine eleştiriler yönelten Alcala, ülkede idari ve mali işlerin büyük bölümünün orduya ait kurumlar tarafından yürütülüyor olmasının kabul edilemez bir durum olduğunu belirtti.

Alcala, "Maduro, Silahlı Kuvvetlere ve ordunun başkomutanına çok ciddi şekilde bağımlı hale geldi. Siyasetçilerin ve sivil toplumun desteğini kaybetti ve şimdi olduğu yerde kalabilmesi için gereken desteği almak için yüzünü orduya dönmeye karar verdi" dedi.

Ordunun içinde rahatsız kesimler var

Ordunun komuta kademesinin halen Başkan Maduro'ya yakın duruyor olmasına karşın, alt rütbelerde ise durum oldukça farklı.

Ordu mensupları da ülkede yaşayan diğer herkes gibi ekonomik sıkıntılarla mücadele etmek zorunda kalıyor.

Üst kademelerin aksine, alt rütbelerdeki ordu mensupları da yakıt ve gıda sıkıntısı çekiyor ve hiperenflasyonun tüm etkilerini hissediyor. Bu nedenle de bu grup içerisinde giderek büyüyen bir rahatsızlık mevcut.

Bu hafta içerisinde düzenlenen protesto eylemlerinde bazı asker gruplarının göstericilere müdahale etmek yerine destek verdiği görüldü. Son aylarda 100 kadar ordu mensubu ihanet, isyan, yağma veya ordudan kaçma gibi suçlamalar nedeniyle cezaevine konuldu.

Alcala, "silahlı kuvvetler içerisinde belirsiz bir durumun" oluşmaya başladığını ve bunun ordu içindeki gerilimler nedeniyle şiddetlendiğini söyledi. Alcala, geçen yıl içerisinde darbe planlamakla suçlanan üç ordu subayı Kolombiya'ya kaçtı ve burada sığınma talep etti.

Şu ana kadar Venezuela Silahlı Kuvvetleri'nin Maduro'nun yanında durduğu görülüyor. "Sadakatinden" dolayı 16 bin 900 askerin terfi ettirildiği tahmin ediliyor ve bu askerler mevcut krizde kilit rol oynuyor.