75,6 Milyar Dolar "Paslandı"

Göksel Yıldırım - Halk arasında "paslanma, çürüme" olarak bilinen korozyonun, Satın Alma Gücü Paritesi üzerinden yapılan hesaplama doğrultusunda geçen yıl Türkiye'de 75 milyar 650 milyon dolarlık kayba neden olduğu tahmin ediliyor.

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Üyesi ve Korozyon Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Necil Kurtkaya, korozyonun yarattığı kayıplar ve bunun ekonomik maliyeti konusunda çalışma yaptı.

Buna göre, korozyon, metal veya metal alaşımlarının, oksitlenme veya diğer kimyasal etkilerle aşınmasıyla ortaya çıkıyor. Korozyon halk arasında aşınma, çürüme, paslanma ve bozulma olarak biliniyor.

Korozyon olayına, yalnız kimyasal maddelerin söz konusu olduğu üretim tesislerinde değil, endüstrinin her dalında rastlanabiliyor. Atmosfer etkisinde kalan bütün çelik yapılar, köprüler, korkuluklar, direkler, raylar, depolar, tarım makineleri, taşıt araçları, su ve yer altında bulunan çelik yapılar, akaryakıt ve su boruları, kablolar, tanklar, iskele ayakları, baraj kapakları, cebri borular, gemiler, dubalar, buhar kazanları, radyatörler, betonarme demirleri ve benzeri metalik yapılar beklenenden daha kısa süreler içinde korozyon nedeni ile kullanılamaz hale gelebiliyor.

Korozyonu tam olarak durdurmak mümkün olmamakla beraber alınacak önlemler, korozyon hızının azaltılmasına ve böylece metalin ömrünün belirli süre artırılmasına yönelik oluyor.

Özellikle demir ve çelik, endüstrinin temel yapı malzemesini oluşturmakla beraber korozyona en dayanıksız metal durumunda bulunuyor. Korozyon sonucu yalnız metal kaybedilmekle kalmıyor, ilgili ekipman da görevini yapamaz hale geliyor. Bu nedenle korozyonla etkili bir mücadele yapılmadan endüstrinin sağlıklı şekilde yürütülmesi söz konusu olamıyor.

Korozyon, malzeme ve işçilik gibi en önemli ulusal kaynakların yok olmasına yol açıyor. Bu açıdan bakıldığında korozyon, endüstrinin verimini azaltan, kalkınmayı engelleyen ve milli gelirden önemli kayıplara neden olan ekonomik bir olay olarak nitelendiriliyor.

Korozyonun yol açtığı sorunlar

Görünen korozyon kayıplarının malzeme ve işçilik olarak hesaplanması çok kolay yapılabiliyor. Ancak asıl ekonomik kayıpları, korozyona bağlı olarak ortaya çıkan ve çoğu zaman bedeli belirlenemeyen dolaylı kayıplar oluşturuyor.

Bir tesiste korozyona uğramış olan bir parçanın sökülerek yerine yenisinin konulması, işletmenin belli bir süre kesilmesini gerektiriyor. İşletme kesikliğinden doğan zararlar, çoğu zaman korozyona uğrayan parçanın maliyetinden ve işçilik masraflarının toplamından çok daha büyük oluyor. Örneğin bir enerji üretim santralında korozyon sonucu meydana gelen bir arıza nedeniyle santralin bir bölümünün servis dışı kalması ve elektrik üretiminin durması hesaplanamayacak derecede ekonomik kayıplara yol açıyor.

Bir yeraltı tankının veya boru hattının korozyon nedeniyle delinmesi durumunda kaçak yeri belirleninceye kadar geçen süre içinde akışkan kaybı meydana geliyor. Çevreye yayılan akışkanın yanıcı, patlayıcı veya toksik bir madde olması halinde, ekonomik kayıplar yanında çevre kirlenmesi ve sağlık açısından da tehlikeler söz konusu oluyor. Örneğin, akaryakıt istasyonlarında bulunan yeraltı benzin tanklarında korozyon sonucu meydana gelen deliklerden kaçan benzin patlamalara neden olabiliyor.

Özellikle gıda, ilaç ve tekstil sanayinde, çelik kapların korozyonu nedeniyle oluşan pas, ürüne karışarak onun kirlenmesine ve kullanılmaz hale gelmesine neden oluyor. Demir ve çelik söz konusu olduğunda korozyon ürünlerinin zararı yalnız kirlenme şeklinde olduğu halde, toksik özellik gösteren diğer metaller için daha da önemli bir boyut kazanıyor.

Makinaların tasarımı sırasında muhtemel korozyon kayıpları göz önüne alınarak, malzeme kalınlıklarına korozyon payı ilave ediliyor. Bu konudaki ölçümlerin ve tahminlerin yetersiz kalması durumunda emniyet açısından korozyon payı gereğinden büyük seçilebiliyor. Böylece muhtemel korozyon olayını önlemek amacıyla tonlarca malzeme boşa harcanıyor.

Çeliğin korozyonunu önlemek üzere kullanılan boya ve diğer kaplamalar için yapılan masrafların da korozyon kaybı olarak kabul ediliyor. Dünyada üretilen boyanın yaklaşık üçte ikisi korozyonu önlemek amacıyla kullanılıyor. Diğer taraftan bir çok makina veya ekipmanın üretiminde korozyonu önlemek amacıyla ucuz olan demir yerine daha pahalı başka metal veya alaşımlar kullanılıyor veya kaplama yapılıyor.

Maliyet hesabı

Türkiye'de korozyonla ilgili konularda sanayi, inşaat yatırımları ve üretimle ilgili işletme ve bakım onarım harcamalarına ilişkin sağlıklı veriler bulunmuyor. Bu nedenle kayıplar hakkında bir fikir elde edilmesi amacıyla benzer faaliyetler için ABD'de belirlenen korozyon kayıplarına ilişkin veriler dikkate alınarak hesaplama yapılıyor.

Satın Alma Gücü Paritesi'ne göre kişi başına düşen gelir ve nüfus sayısı dikkate alınarak yapılan hesaplama doğrultusunda, 2012'de korozyonun direkt maliyetinin 32 milyar 832 milyon dolar, dolaylı maliyetinin ise 42 milyar 818 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. Korozyonun toplam maliyeti ise 75 milyar 650 milyon dolar olarak hesaplanıyor.

Önlemler

Kurtkaya, korozyonu önleme konusunda şu önerilerde bulunuyor:

"-Korozyon ve alınacak önlemler konusunda eğitim verilmeli.

-Tesislerin inşaatlarına başlamadan önce nasıl çevre etki değerlendirme raporu düzenleniyorsa korozyon için de mutlaka korozyon etki değerlendirme raporu hazırlanmalı.

-Gereken yerlerde koruyucu kaplamalar kullanılmalı.

-Korozyona maruz kalacak tesislerde malzemeler korozyona dirençli alaşımlardan imal edilmeli.

-İç korozyona karşı kapalı devrelerde korozyon frenleyicileri kullanılmalı.

-Uygun yerlerde mühendislik plastik ve polimerler kullanılmalı.

-Tesislerin kullanım ve işletilmesinde korozyon doğuracak parametrelerinin ölçme ve kontrol hizmetleri ihmal edilmemeli.

-Araştırma ve geliştirmeye önem verilmeli." - Ankara