Filipinler'deki Barış Süreci

Filipinler hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) arasındaki barış sürecinin Bağımsız Gözlemci Heyeti'nin 4. yıllık raporunda, bölgede şiddet içeren aşırılık eylemlerinin önüne geçilmesi ve kalıcı barışın sağlanması için Kapsamlı Bangsamoro Anlaşması'nı içeren Bangsamoro Temel Yasası'nın bir an önce yürürlüğe girmesi çağrısı yer aldı.

Bağımsız Gözlemci Heyeti, Filipinler'in Manila kentinde düzenlenen basın toplantısında 4. yıllık raporunu kamuoyuyla paylaştı.

Heyet üyesi ve İnsan Hak ve Hürriyetleri (İHH) İnsani Yardım Vakfı Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Oruç, toplantıda yaptığı konuşmada, Filipinler'de yönetimin değişmesinin Bangsamoro barış sürecini de etkilediğini belirtti.

Oruç, "Devlet Başkanı Benigno S. Aquino yönetiminden Rodrigo Duterte yönetimine geçilmesiyle, Kapsamlı Bangsamoro Barış Anlaşması'nın uygulanmasına yönelik yol haritasında hem bir devamlılık hem de değişime şahit olunmuştur. Yasa, 16. Kongre'de geçirilememesine rağmen, Devlet Başkanı Duterte'nin seçim kampanyasında verdiği 'Mindanao'ya barış getirme ve yasayı destekleme' sözünü yerine getirme çabası sonucu yeni yönetimin ilk yılı olumlu gelişmelerle başlamıştır." ifadesini kullandı.

Barış sürecini bu yıl iki önemli gelişmenin etkilediğini dile getiren Oruç, daha kapsamlı ve geniş Bangsamoro Geçiş Komisyonu'nun hazırladığı yeni Bangsamoro Temel Yasası'nı Devlet Başkanı Duterte'ye sunması, Duterte'nin de bunu hem Temsilciler Meclisi hem de Senato için öncelikli yasa olarak belirlemesinin yılın ilk önemli ve olumlu gelişmesi olduğunu dile getirdi. Oruç, Marawi kentinde halen devam eden krizin de süreci kötü etkileyen ikinci önemli gelişme olduğunu ifade etti.

Bağımsız Gözlemci Heyeti'nin yerel üyelerinden Rahib Kudto da Bangsamoro halkının isteklerini yansıtacak Kapsamlı Bangsamoro Anlaşması'nı içeren Bangsamoro Temel Yasası'nın bir an önce Kongre'de kabul edilmesi gerektiğini söyledi. Önceki yönetimin yasayı geçirmekte başarısız olmasının halkta ve gençler arasında rahatsızlığa neden olduğunu belirten Kudto, yasanın bir kez daha kabul edilmemesinin Mindanao adasındaki hassas durumu daha da kötüleştirebileceği uyarısında bulundu.

Heyetin bir başka üyesi Karen Tanada da tehditler ve olumlu gelişmelerle barış sürecinin bir dönüm noktasında olduğuna işaret etti. Bağımsız Gözlemci Heyeti'nin barışa ulaşılacağından emin olduğunu belirten Tanada, Marawi'deki durumun, Filipinler yönetiminin çatışmanın bedelini göz ardı edemeyeceğini gösterdiğine dikkati çekti.

"Çatışmalar azalırken, tam özerk bir Bangsamoro yönetimi kurarak Bangsamoroluların isteklerine hitap eden kapsamlı bir yaklaşımın kalıcı barışa giden yol olduğu açıktır." ifadesini kullanan Tanada, 17 yıllık zorlu müzakere sürecinin bir ürünü olan Kapsamlı Bangsamoro Anlaşması'nın barışın mihenk taşı olduğunu vurguladı.

Ülkenin güneyinde bulunan ve Müslümanların çoğunlukta olduğu bölgedeki direniş hareketi MİKC, yaklaşık 40 yıl süren, 120 bin kişinin ölümüne, 2 milyon kişinin evlerini terk etmek zorunda kalmasına neden olan çatışmaların ardından hükümetle, 27 Mart 2014'te Bangsamoro Barış Anlaşması'nı imzalamıştı. Bu anlaşmanın ardından, Mindanao ve çevre adalarda "Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi" adıyla faaliyet gösterecek siyasi yapının temeli olarak Bangsamoro Temel Yasası taslağı hazırlanmıştı. Taslağın Senato tarafından onayı gerekiyordu. Geçen yıl 10 Eylül'de Senatoya sunulan taslak tüm ısrarlara rağmen ele alınmadı. Barış ortamının korunabilmesi için 2016 Mayıs ayında yapılan seçimlerden önce Bangsamoro Geçiş Komisyonu kurularak, barış sürecinin yürütülmesi sağlandı.

Öte yandan Filipinler ordusu, 23 Mayıs'ta, Mindanao'nun Marawi kentinde, Washington yönetiminin, başına 5 milyon dolar ödül koyduğu İsnilon Hapilon'a yönelik operasyon düzenlemiş, çıkan çatışmalarda DEAŞ ile bağlantılı Maute örgütü militanları Marawi'yi kuşatmıştı. Devlet Başkanı Duterte, 23 Mayıs'ta Marawi'de "kalkışma olduğu" gerekçesiyle anayasanın kendisine verdiği yetkiye dayanarak eyalette 60 günlük sıkıyönetim ilan etmişti.

Marawi'de yaklaşık 2 aydır süren çatışma ve operasyonlarda 453 militan öldürüldü, 109 asker ve 45 sivil yaşamını yitirdi. Ülkede adam kaçırma ve bombalı saldırı eylemleri düzenleyen, Abdullah-Ömer Maute kardeşler tarafından 2012'de kurulan Maute örgütü, Nisan 2015'te terör örgütü DEAŞ'a bağlılığını ilan etmişti.