Yeni Anayasa Yazımı

Meltem Yılmaz - TBMM Anayasa Yazım Komisyonu, olağanüstü hal ilan edilmesi fıkrasında mutabakat sağladı. Mevcut anayasada 6 ayı geçmeyen olağanüstü hal süresi 2 aya indirildi; temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, olağanüstü hal ilanı kapsamına alındı.

CHP İzmir Milletvekili Rıza Türmen başkanlığında toplanan Anayasa Yazım Komisyonu, "Olağanüstü Yönetim Usulleri" başlıklı maddenin görüşmelerine devam etti.

Toplantıda, hangi durumlarda olağanüstü hal ilan edileceğine yönelik fıkrada mutabakat sağlandı. Mevcut anayasada 6 ayı geçmeyen olağanüstü hal süresi 2 aya indirildi. Anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması da olağanüstü hal ilanı kapsamına alındı.

Buna göre, tabii ya da insan kaynaklı afet; tehlikeli salgın hastalıklar; ağır ekonomik bunalım; anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde Bakanlar Kurulu, olağanüstü hal ilan edebilecek. Olağanüstü hal, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi 2 ayı geçmemek üzere olacak.

AK Parti, olağanüstü hali Başkan'ın talebiyle TBMM'nin ilan etmesini önerdi.

MHP ise anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması halinde Milli Güvenlik Kurulu'nun da görüşünün alınmasını istedi.

Kabul edilen diğer fıkralara göre, olağanüstü hal ilanına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmi Gazete'de yayımlanacak ve hemen TBMM'nin onayına sunulacak. Meclis tatilde ise derhal toplantıya çağrılacak. Meclis, Bakanlar Kurulu'nun istemi üzerine her defasında 2 ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

AK Parti, olağanüstü hal kararının Resmi Gazete'de yayınlanmasından sonra TBMM'nin onayına sunulmasına gerek görmedi ve süre uzatımında Bakanlar Kurulu'nun değil Başkan'ın isteminin getirilmesini istedi.

Olağanüstü hallerde, her türü için ayrı ayrı geçerli olmak üzere, Anayasanın 41. maddesi ile bu konuya ilişkin diğer ilkeler doğrultusunda temel hak ve özgürlüklerin sınırlanması veya askıya alınması; vatandaşlara getirilecek yükümlülükler; olağanüstü halde alınacak önlemlerin niteliği ve yürütülmesi; kamu görevlilerine verilecek yetkiler Olağanüstü Hal Kanunu'nda düzenlenecek. Bu fıkrada, AK Parti ve BDP Olağanüstü Hal Kanunu yerine, kanunla düzenlenmesini önerdi, BDP ise "askıya alınma" ifadesine karşı çıktı.

-Sıkıyönetim ilanında mutabakat sağlanamadı-

Savaş ve seferberlikle ilgili fıkrada ise uzlaşma sağlanamayarak, her parti kendi önerisini getirdi.

BDP, savaş ya da savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi halinde Bakanlar Kurulu'nun talebiyle; AK Parti ise Başkan'ın talebiyle TBMM'nin seferberlik ve savaş haline karar verebilmesini önerdi.

CHP önerisi ise "Savaş hali, seferberlik, yakın bir saldırı tehdidi, olağanüstü hal ilanını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması nedenlerinden birine dayanarak Bakanlar Kurulu, süresi 2 ayı aşmamak üzere yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde sıkıyönetim ilan edebilir. Bu karar, derhal Resmi Gazete'de yayımlanır ve aynı gün TBMM'nin onayına sunulur. TBMM toplantı halinde değilse hemen toplantıya çağrılır. TBMM, Bakanlar Kurulu'nun istemiyle, her defasında 2 ayı aşmamak üzere, süreyi uzatabilir veya sıkıyönetimi kaldırabilir. Savaş ve seferberlik hallerinde süre koşulu aranmaz. Sıkıyönetim halinde Anayasanın 41. maddesi ile bu konuya ilişkin diğer ilkeler doğrultusunda temel hak ve özgürlüklerin sınırlanması veya askıya alınması vatandaşlara getirilecek yükümlülükler; sıkıyönetimde alınacak önlemlerin niteliği ve yürütülmesi; kamu görevlilerine verilecek yetkiler Sıkıyönetim Kanunu'nda düzenlenir" şeklinde oldu.

MHP ise savaş hali, seferberlik ve yakın saldırı tehdidi hallerinde veya olağanüstü hal ilanını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması veya ayaklanma olması veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması nedenleriyle Bakanlar Kurulu'na, MGK'nın da görüşünü aldıktan sonra, süresi 4 ayı aşmamak üzere yurdun bir veya birden fazla ilinde veya bütününde sıkıyönetim ilan edebilmesi yetkisi verilmesini öngördü. Ayrıca, TBMM'nin, Bakanlar Kurulu'nun istemiyle her defasında 4 ayı aşmamak üzere, süreyi uzatabilmesi veya sıkıyönetimi kaldırabilmesi, savaş ve seferberlik hallerinde süre koşulu aranmaması hükmünü önerdi.

Yayıncı: Ali Eyvaz - TBMM