Çocuk Oyunları Arasında Türkiye'de Bir İlk: Evrim

Türkiye'nin en büyük evrimsel biyoloji oluşumu olan ve en çok ziyaret edilen popüler bilim sitelerinden birisi olan Evrim Ağacı, Türkiye'de bir ilk olan şekilde, "Evrim" adında bir masa oyunu üretti. Panama Yayıncılık tarafından basılan bu oyunun amacı, oyuncuların evrimsel biyoloji hakkındaki bilgilerini kullanarak oyun içinde ilerlemesi. Halk arasında daha yaygın olan Trivial Pursuit gibi bilgi yarışmalarına kısmen benzer olan oyun, sadece evrimsel biyoloji ile ilgili olması ve farklı zorluk seviyelerinde sorulara sahip olması bakımından diğer oyunlardan ayrılıyor. Ayrıca hedefe ulaşma çabası boyunca oyuncuları evrim tarihinden alınarak uyarlanmış birçok yok oluş, engel ve zorluk bekliyor.

Kutu üzerinde 12 yaş ve üzeri kişiler için uygun olduğu belirtilen oyunu hazırlayan ve Evrim Ağacı'nın da kurucusu ve idari sorumlusu olan Çağrı Mert Bakırcı, şöyle söylüyor:

"Oyunu 12+ olarak işaretlemiş olsak da, bu katı bir yaş sınırı değil. Özellikle de ebeveynlerin yardımıyla çok daha küçük yaştaki çocuklar da bu oyunu oynayabilir ve evrimle ilgili temel kavramları eğlenceli bir şekilde öğrenebilir. Ayrıca yetişkinlerin de kendi arasında rahatlıkla oynayabilecekleri bir oyun. Kolay, orta ve zor diye ayrılan 3 ana soru-cevap kategorisi bulunuyor. Ayrıca doğru-yanlış tipi cevaplardan oluşan yan kartlar da bulunuyor. Başlangıçtan bitişe kadar, gezegenimizdeki yaşam tarihinden alınmış birçok engel ve zorluk, yarışmacıları yavaşlatıyor. Ayrıca 71 basamaktan oluşan yol boyunca çeşitli erzaklar toplanabiliyor. Bu erzaklar; ikinci, üçüncü ve dördüncü sırayı alan oyuncuları belirlemekte kullanılıyor. Böylelikle oyun tekdüze bir şekilde ilerlemekten de kurtulmuş oluyor. Her bir soru kartında, sorunun zorluğuna göre ilerleme miktarı bulunuyor. En çok soruyu doğru bilen ve engellere en az takılmayı başaran kişi, en öne geçerek birinci oluyor. Oldukça eğlenceli ve bir o kadar da öğretici olduğunu düşünüyorum. Hedefe ulaşmaya çalışırken, evrimle ilgili birçok konuyu öğrenme fırsatınız oluyor."

Bakırcı, böyle bir oyun fikrinin nereden çıktığı sorusuna ise şöyle yanıt veriyor:

"Malumunuz, Evrim Teorisi ile ilgili konular hep hararetli tartışmalar bağlamında ve konu-dışı kavramlar çerçevesinde öğreniliyor. Halbuki Kütleçekim Teorisi'ni, Görelilik Teorisi'ni, Hücre Teorisi'ni, Makina Teorisi'ni, Devre Teorisi'ni böyle öğrenmiyoruz. Halbuki bu teori de, bilimin diğer herhangi bir teorisinden farksızdır. Biz yıllardır takipçilerimize evrimi bir bilim olarak, her türlü ideolojiden ve inançtan sıyrılmış bir şekilde öğretmeyi kendimize görev bildik. Elbette her teorinin olduğu gibi, Evrim Teorisi'nin de kişilerin dünya görüşü üzerinde etkisi olabilir; ancak bu, kişinin kendi iç dünyasında biten bir şeydir. Bunu dikte etmek bize düşmez. İşte bu yüzden de, evrimi yenilikçi ve eğlenceli bir biçimde öğretmek amacıyla böyle bir oyun yapma fikrimiz ne zamandır vardı. Kendisi de bir bilim anlatıcısı olan partnerimle birlikte epey kapsamlı bir evrim oyununun planları üzerinde çalışıyorduk. Panama Yayıncılık'tan arkadaşlar da tam bu sıralarda, bu tip bir oyun hazırlığında olduklarını belirtip, bizden yardım talep edince, ortaya Evrim isimli bu oyun çıktı."

Türkiye şartlarında bir ilk olması bakımından önemli olduğunu vurgulayan Bakırcı, satışa çıktığı ilk günden yüzlerce sipariş verilmiş olmasını olumlu buluyor.

"Açıkçası bu kadar büyük bir talebi kırk yıl uğraşsam hayal edemezdim. Kısa sürede inanılmaz bir ilgi gördü oyun. Aslında şaşıracak bir şey yok. Halkımızın ne bilime ne kadar aç ve meraklı olduğunu, evrim gibi modern bilim dallarını öğrenmeye ne kadar ilgili olduğunu Evrim Ağacı'nda hep vurguluyoruz. Ama yine de insanlarımız bizi her seferinde şaşırtmayı başarıyor. Bu ülkede bilimsel aydınlanma ve ilericilik konusunda öyle büyük bir potansiyel var ki... Bu tip bilim girişimlerinin o potansiyeli er ya da geç açığa çıkaracağından eminim."

Evrim Ağacı, kurulduğu 5 Kasım 2010'dan beri Türkiye'de evrimsel biyolojinin bilimsel bir perspektifte öğrenilebilmesi için uğraşıyor. Özellikle son dönemde ağırlık verdikleri YouTube kanallarına yükledikleri videolar, her yaştan ve eğitim düzeyinden insana evrimi kolay bir şekilde, akademik kaynaklarıyla öğretmeyi hedefliyor. Sadece evrim de değil; fizikten kimyaya, genel biyolojiden tıbba, amatör belgeselcilikten modern teknolojilere kadar birçok konuya yer veriyorlar. Çocuklar için hazırladıkları ve evde kolayca yapılabilecek deney videoları, evrimin müfredattan çıkarılması üzerine #MüfredatBiziz başlığıyla başlattıkları liseler için evrim dersleri, Celal Şengör ve Mete Atatüre gibi ünlü bilim insanlarıyla yaptıkları canlı yayınlar, Evrim Ağacı'nın YouTube kanalını bilimseverler için bir şölene dönüştürüyor. Oyun geliştirme konusundaki gelecek planlarıyla ilgili olaraksa şöyle söylüyor:

"Eğer ki ilgi bu şekilde devam ederse ve oyunu deneyen oyunculardan olumlu geribildirimler alırsak, üç yönde ilerleme fikrimiz var: İlki, bu oyunun üzerine inşa ederek yeni soru-cevap kartları, alternatif patikalar, vb. geliştirmeler yapmak. İkincisi ise, bundan daha kapsamlı ve kişileri evrimsel sürecin içinden geçirecek bir oyun geliştirmek. Üçüncüsü ise, bir oyun stüdyosuyla işbirliği yaparak; bilgisayar, PlayStation ve XBox gibi platformlarda oynanabilecek, hatta Android ve iOS üzerinden de oynanabilecek dijital bir oyun yapmak. Bunun için profesyonel oyun stüdyolarından her türlü teklife açık olduğumuzu belirtmek isterim. Oyun sektörü, bilimsel perspektiften fazlasıyla yararlanabileceği gibi; oyun platformlarını kullanarak gençlerimize bilimi sevdirmemiz mümkün olabilir. Her iki tarafın da kazandığı, leziz bir işbirliği olacağı kanısındayım."

Bakırcı, Evrim masa oyununu deneyecek olan oyunculardan en büyük talebinin, bu oyunun kendileri ve sektör için deneysel olduğunu unutmamaları olduğunu belirtiyor.

"Bilim hakkındaki masa oyunları sadece Türkiye'de değil, Dünya'da bile kısıtlı veya ön planda değil. Hele ki strateji oyunlarına kıyaslayacak olursak... Bilimle ilgili olabilecek oyunlar genellikle genel kültüre yönelik. Ancak saha bilgisi gerektiren veya bir bilim dalını biraz daha detaylı bir şekilde öğretme amacı güden oyunlar yok denecek kadar az. Evrim Ağacı olarak yaptığımız bu deneme oldukça yenilikçi ve bunun ülkemizden çıkmış olması bence çok sevindirici. Oyuncularımızdan gelen yapıcı eleştiriler ve tavsiyeler, sadece bu oyunun değil, bilimsel masa oyunlarının geleceğini belirleyecek. Bir diğer deyişle, her bir oyuncumuzun bu kategorinin evrimine yön verme imkanı var. Evrim Ağacı olarak, bize gelecek bildirimleri dört gözle bekliyoruz ve pür dikkat dinleyip değerlendireceğiz. Buna bağlı olarak, çok özel ve Dünya'da daha önce pek denenmemiş bir atılım, Türkiye'nin başı çekeceği şekilde yapılabilir. En büyük gayemiz bu."

Evrim masa oyunu, ülke genelindeki büyük kitabevlerinden ve KitapYurdu gibi internet mağazalarından satın alınabiliyor.