Köylüler "Tezek" Diye Topraktan Çıkardıkları Turbayla Isınıyor

ATİLLA KURTOĞLU - Trabzon'un Sürmene ilçesine bağlı 2 bin 48 rakımlı Ağaçbaşı yaylasında yaşayan köylüler, kış aylarında yeri kazarak çıkardıkları ve "tezek" diye tabir ettikleri turbayla ısınıyor.

Ağaçbaşı yaylasındaki köylüler, 35 hektarlık alanda kürek yardımıyla çıkardıkları toprağı sobalarında yakarak ısınıyor.

Köylülerden 45 yaşındaki inşaat işçisi Paşa Aydın, uzun yıllardır yaylacılık yapanların ısınmak için "tezek" diye adlandırdıkları toprağı kullandıklarını söyledi.

Toprağı her yerde rahatça yakacak olarak kullanabildiklerini ifade eden Aydın, "Akşamdan sobada kullanıyoruz.  Sobada sabaha kadar sönmez sıcak kalır. Çayımızı bu ateşle demleriz, yemeğimizi bu ateşle pişiririz. Dumanının insan sağlığına en ufak bir zararı yok. Bizim için tek kötü tarafı külünün fazla olmasıdır" diye konuştu.

Köylülerden emekli memur Yılmaz Çebi de yaktıkları toprağın uzun yıllar önce ormanlık alanın tabiat olaylarıyla batması sonucu oluşan bataklıktan meydana geldiğini anlattı.

Çebi, yıllar sonra batan kısmın çürüyerek fosilleşmiş tezek halini aldığını dile getirerek, "Biz de kürek yardımıyla toprağı keserek 5-6 santimetre civarında çıkartıp çimene dizip kurutarak yakacak olarak kullanıyoruz" dedi.

"Yanan toprak değil turba"

Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Jeoloji Mühendisliği bölümü öğretim üyesi  Yrd. Doç. Dr. Fatma Hoş Çebi ise yanan maddenin toprak değil, "turba" olduğunu söyledi.

Turbanın da kömürleşmenin ilk evresi olduğunu anlatan Çebi, "Ağaçbaşı yaylasında köylülerin tezek dediği o turba kömürün ilk evresidir ve hala oluşmaktadır" şeklinde konuştu.

Çebi, turbalığın 9 bin yıllık geçmişinin olduğunu ve hala kendini tamamlamadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

"2 bin 48 gibi bir rakıma sahip olan turbalığın 30 hektarlık alanı koruma altına alınmış olup çok ender turbalıklardan bir tanesidir. Burada doğal tarih yatıyor. Turbalığın, tarihi geçmişi açısından özellikle eski ilklim hakkında bilgi vermesi açısından çok büyük önemi var. En azından turbanın yaşıyla iklimin nasıl sürdüğünü tespit edebiliyor hatta insanların ne ekip biçtiğini bile turbadan elde edebiliyoruz."

"Isı değeri 4 bin kalorinin üzerinde"

Kurutulmuş bir turbadan iki bin ya da daha az kalori elde edilebilinirken Ağaçbaşı turbalığının kalori değeri oldukça yüksek olduğunu vurgulayan Hoş Çebi, "Bizim çalışmalarda elde ettiğimiz değer 4 bin kalorinin üzerinde, neredeyse linyitten fazla, ısı değeri de yüksek olduğu için köylüler tarafından yakacak olarak kullanılıyor" ifadesini kullandı. - Trabzon