BAK Projesi Diyarbakır'da

Batman, Çanakkale, Diyarbakır ve İzmir'den 24 genci, şehir ve hafıza teması etrafında bir araya getiren, "Hatırlamak ve Anlatmak için Şehre BAK" projesinin sergisi İstanbul'da açıldıktan sonra, 8 Şubat Cumartesi günü 15.00'de Diyarbakır Sümerpark Amed Sanat Galerisi'nde açılıyor.

Anadolu Kültür ve Diyarbakır Sanat Merkezi tarafından, Geniş Açı Proje Ofisi ve docİstanbul Belgesel Araştırmaları Merkezi işbirliğiyle yürütülen BAK projesinin sergisinde, şehir ve hikâyelere odaklanan üç fotoğraf projesi, beş kısa belgesel, tüm üretim sürecinin belgelenmesine dayanan bir film ve iki blog çalışması yer alıyor. 26 Şubat'a kadar devam edecek olan sergi, Diyarbakır'ın ardından İzmir, Çanakkale ve Batman'da da izleyici ile buluşacak.

BAK, 2013 yılı başında farklı şehirlerden gençler arasında iletişim ve kültürel etkileşimi artırmayı, ortak sanatsal üretime olanak sağlamayı amaçlayan bir proje olarak başladı. Proje kapsamında İzmir, Diyarbakır, Çanakkale ve Batman'dan yaşları 18-26 arasında değişen gençler bir araya geldiler, bilmedikleri kentler ve insan hikâyeleri ile tanıştılar. Bir yıla yaklaşan süre içinde de bu yeni deneyimlerini kültürel çeşitlilik ve hafıza, yitirilen/ değişen/ dönüşen coğrafi ve kültürel zenginlik, insan ve doğanın birbiriyle ilişkisi, şehrin hafızasının mekânlar üzerindeki izleri, kayıplar ve geride kalan mektuplar gibi konulara yoğunlaşarak ortaklaşa gerçekleştirdikleri fotoğraf, video ve blog projelerine aktardılar.

Tüm bu projeler 8 Şubat'ta Diyarbakır'a geliyor. Sümerpark Amed Sanat Galerisi'nde 26 Şubat'a kadar izlenebilecek olan sergi, 22 Şubat-16 Mart 2014 tarihleri arasında İzmir'e, 28 Şubat-16 Mart 2014 tarihleri arasında Batman'a, 22 Mart-13 Nisan 2014 tarihleri arasında da Çanakkale'ye konuk olacak.

Sergide izleyiciler, gençlerin şehir hafızasına odaklanan, mekânlar ve sesler üzerinden gerçekleştirdikleri çalışmalarına, toplumsal hafızada yer eden olaylara kişisel hikâyeler üzerinden yaklaşımlarına ve kamusal alan-şehir ilişkisini sorgulayan projelerine tanıklık edecekler.

BİR ETKİLEŞİM VE ÜRETİM SÜRECİ OLARAK BAK…

BAK kapsamında Türkiye'nin farklı coğrafi bölgelerinden gelen, farklı yaşam kültürlerine ve deneyimlerine sahip gençler 2013 yılı içinde İzmir, Batman, Çanakkale ve Diyarbakır'da düzenlenen atölye çalışmalarına katıldılar. Bu atölye çalışmaları kapsamında gençler konularında uzman danışmanlardan, şehir ve hafıza ilişkisi üzerine eğitimler aldı, şehri araştırmanın yanı sıra, fotoğraf ve video ile belgeleme yöntemlerini öğrendiler.

Anadolu Kültür Proje Koordinatörü Eylem Ertürk, BAK projesi kapsamında gençlerin, kimi zaman kendi hayatlarından yola çıkarak, kimi zamansa kolektif hafızada yer eden olaylara yoğunlaşarak ortak projeler ürettiğini söylüyor. Ertürk, projenin hedefini "şehre, hatırlamak ve anlatmak için birlikte bakmak, geçmişi, bugünle ilişkisi üzerinden tarif etmek ve görüp kayda geçirilenleri ümitli bir bakışla geleceğe bırakabilmek" olarak açıklıyor.

Eylem Ertürk, BAK projesinin öğrenme ve üretim sürecini şöyle anlatıyor:

"Türkiye'nin doğusunda ve batısında, yakın ve uzak geçmişle kurdukları ilişki birbirinden farklı olan şehirlerden gelen gençler ile birlikte bir yıl boyunca uzun, keyifli ve en önemlisi paylaşımcı bir süreci geçirdik. Bu doğrultuda, gençler bir yandan kendi şehirlerini yeniden keşfederken, bir yandan da proje ortaklarının yaşadıkları yerleri ziyaret ettiler, yeni bakış açılarıyla tanıştılar. Projeye katılan gençlerin hem farklı şehirler ve insanlarla tanışma, hem de kolektif çalışma adına önemli bir deneyim yaşadıklarına, bunu da fotoğraf, video ve belgesellere izleyiciye aktaracaklarına inanıyorum."

HATIRA FOTOĞRAFLARIMIZI NERELERDE ÇEKERİZ?

İzleyiciler sergide Hatırla, Bir Rüyaya Yolculuk ve Grafiti Gençler adını taşıyan fotoğraf projeleri ile şehrin hafızasını taşıyan mekânların, insanların hatıralarında nasıl bir yeri olduğuna bakma fırsatı yakalayacak.

Hatırla, "Hatıra fotoğraflarımızı nerelerde çekeriz" sorusuna yanıt arıyor. Esra Ekinci (Batman), Sanaz Atasaygın (İzmir) ve Şerife Gamze Kulaç'ın (Çanakkale) yürüttüğü Hatırla fotoğraf projesi, dört şehirde 1950'lerden bugüne dek çeşitli tarihlerde çekilmiş hatıra fotoğraflarını arşivlerden çıkarıyor ve bugünkü görünümleriyle yan yana getiriyor. Fotoğraflar bir yandan, şehirlerdeki mekânların nasıl korunduğunu veya dönüştüğünü mercek altına alırken diğer yandan insanların hatıra fotoğrafı çekmek için seçtikleri mekânların şehrin hafızasındaki yerine farklı bir gözle bakmamızı sağlıyor.

FAİLİ MEÇHUL BİR CİNAYETİN İZLERİNİ TAŞIYAN YAKIN KİŞİSEL TARİH

Sergide yer alan bir diğer fotoğraf projesi de Cihangir Duyar (Çanakkale) ile Ekim Ruşen Kapçak'ın (Diyarbakır) birlikte yürüttüğü Bir Rüyaya Yolculuk hikâyesi. Proje, Ekim Ruşen Kapçak'ın 1980'lerde hapishanede bulunan babası Hatip Kapçak ile dışarıdaki annesinin mektuplaşmaya dayanan iletişimlerini keşfetme sürecini anlatıyor. 1992 yılında faili meçhul bir cinayet sonucunda hayatını kaybeden gazeteci Hatip Kapçak'a odaklanan çalışmada Duyar ve Kapçak, o dönemde yaşananlara dair hakikati, cezaevinden gönderilen mektuplar, geride kalan insanlar, mekânlar ve fotoğraflar üzerinden bulmaya çalışıyorlar.

ADNAN VE MUSTAFA AMCA'NIN KEMİK MÜCADELESİ

Sergide, fotoğraf projelerinin yanı sıra gençlerin çektiği Dengên Bajêr (Şehrin Sesleri), Dîjle (Dicle), Güvenli bir Film, Babamların Çobanı ve Bir Dağın Başı... isimli 5 kısa metraj belgesel film de izleyici ile buluşacak.

Ferda Yılmazoğlu (Diyarbakır) ve Pınar Pamuk'un (Çanakkale) yönetmenliğini üstlendiği Bir Dağın Başı... adlı 16 dakikalık belgesel film bunlardan biri. Film, 1990 sonrasında özellikle Kürtlerin yaşadığı güneydoğu coğrafyasında gerçekleşen faili meçhul cinayetler veya zorla kaybetmeler sonucunda aile fertlerini yitirmiş insanların 'kemik mücadelesini' ele alıyor. Kaybedilen ve mezarsız binlerce insana ait hikâyelerden ikisine odaklanan film, kayda aldığı coğrafyayı aynı zamanda hatırlamanın ve mücadelenin mekânı olarak da konumlandırıyor.

GÖZETLENEREK GÜVENDE OLMAK

Fatma Çelik (Diyarbakır) ve Musa İrşi'nin (İzmir) yönetmenliğini yaptığı Güvenli bir Film adlı kısa film projesi, sokakta ve bir çok kamusal mekânda izleniyor olduğumuz gerçeğinden yola çıkarak, sokaktaki insanın güvenlik algısını mercek altına yatırıyor. Film, dünya şehirlerinin önemli bir kısmında gündelik hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelen gözetleme kültürünün Türkiye'ye özgü kısa, ilgi çekici bir özetini sunuyor. Filmde kamusal ve özel alanlarda gözetlenen insanların güvenlik kameralarına yönelik algısını hem olağan hem şaşırtıcı bir dille nasıl aktardıklarına tanık oluyoruz.

Sergide ayrıca BAKarken ve BAK Günlükleri adı altında iki proje daha bulunuyor. İlk proje BAKarken adlı belgesel film çalışması. Film, Şilan Okut'un (Diyarbakır) yönetmenliğinde BAK projesinin tüm süreçlerini anlatırken, proje sırasında yaşanan karşılaşmaları, tanışmaları ve etkileşimleri paylaşmaya yönelik bir çalışma sunuyor. İkinci projede ise Kenan Onur (Diyarbakır) ve Gökhan Özdemir (Batman) yarım kalan çekim süreçlerini ve projelerinin ön çalışma safhasını BAK Günlükleri başlığı altında iki ayrı blogda paylaşıyorlar.

PROJEYE KATKI VE İŞBİRLİKLERİ

Anadolu Kültür ve Diyarbakır Sanat Merkezi tarafından yürütülen; Charles Stewart Mott Vakfı, Açık Toplum Vakfı, İsveç Başkonsolosluğu ve A.B.D. İstanbul Başkonsolosluğu tarafından desteklenen BAK projesi sürecinde düzenlenen eğitim ve atölye programları, Geniş Açı Proje Ofisi ve docİstanbul Belgesel Araştırmaları Merkezi işbirliği ile gerçekleşti. Sergilenen çalışmalar, fotoğraf alanında Geniş Açı Proje Ofisi'nden Refik Akyüz ve Serdar Darendeliler'in, video alanında docİstanbul'dan Can Candan ve Berke Baş'ın, kültürel incelemeler ve sosyal bilimler alanında ise İrem İnceoğlu ve Zeynep Gönen'in danışmanlığında yürütüldü.

Proje kapsamında yürütülen atölyeler dışında pek çok etkinlik ve söyleşi de düzenlendi. Batman, Çanakkale, Diyarbakır ve İzmir'deki atölye ve etkinlikler Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Sümerpark Sosyal Yaşam Merkezi, Diyarbakırevi, Mona Kahve Evi, Batman Kültür ve Sanat Derneği, Çanakkale Mavitay Çocukların Kültür Evi, Yalı Hanı, Çanakkale Kent Müzesi ve Arşivi, İzmir Fransız Kültür Merkezi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Ermenistan Türkiye Sinema Platformu, Nar Photos, Tepekule Kitaplığı ve Bir Zamanlar Yayıncılık ile işbirliği içinde gerçekleştirildi. Sergiler ise DEPO'nun yanı sıra Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Sümerpark Amed Sanat Galerisi, Batman Belediyesi Yılmaz Güney Sinema Salonu, Batman Valiliği Gençlik ve Kültür Evi ve Çanakkale Mahal ile işbirliği içinde gerçekleştiriliyor.