Ksyö'de Kimyasal Silah Kullanımında Faillerin Tespiti Dönemi

ABDULLAH AŞIRAN - Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (KSYÖ) Genel Direktörü Ahmet Üzümcü, kimyasal silahları kimin kullandığını tespit yetkisinin örgüte verilmesinin çok önemli bir karar olduğunu ve gerekli düzenlemeleri görevden ayrılmadan başlatıp devamı için halefine devredeceğini söyledi.

İki dönemdir sürdürdüğü görevini 25 Temmuz'da devretmeye hazırlanan Üzümcü, KSYÖ'nün yetkisinin genişletilmesini öngören karar tasarısının kabul edilmesi ve görevinin sona ermesine ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtladı.

Üzümcü, 4. Acil Taraf Devletler Konferansı'nda İngiltere'nin inisiyatifiyle Türkiye'nin de içinde bulunduğu 22 ülkenin ortak sunduğu ve kabul edilen yeni karar tasarısı çerçevesinde örgütün kimyasal silah kullanım iddialarını aras¸tırdıktan sonra artık faillerin tespiti yönünde de çalıs¸malar yapacağını belirtti.

Üzümcü, "Daha önce böyle bir görev yönergesi yoktu. Bu yeni ve oldukça zor bir görev. Örgütün bu görevi yerine getirmek için birtakım yeni yetenekler edinmesi gerekiyor ama eminim ki bunu tamamıyla yerine getirecek ve beklentileri kars¸ılayacaktır." dedi.

Bunun doğal olarak çok önemli bir görev olduğunu vurgulayan Üzümcü, "Kimyasal silah kullananların mutlaka adalet önüne çıkarılmaları gerekir. Bu amaçla sorumluların öncelikle tespiti gerekiyor." ifadesini kullandı.

Söz konusu karar çerçevesinde örgüt genel direktörünün gerekli düzenlemeleri yapmakla görevlendirildiğini anlatan Üzümcü, "Dolayısıyla bunu ben bas¸latacagˆım fakat benden sonra halefim devralacak ve çalıs¸maları sürdürecek. Sanıyorum birkaç ay içinde yeni bir mekanizma faaliyete geçecektir." diye konuştu.

Karar tasarısının, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından oluşturulan Ortak Araştırma Mekanizması'nın (JIM) üzerinde çalışma yapmadığı daha önceki vakaları da kapsadığına dikkati çeken Üzümcü, şunları kaydetti:

"Geçen yıl nisan ayında meydana gelen Han Şeyhun saldırısıyla ilgili BMGK tarafından oluşturulan mekanizma çalıs¸ma yapmış ve Suriye hükümetinin bundan sorumlu oldugˆunu tespit etmişti. Dolayısıyla onun tekrar açılması söz konusu degˆil fakat o günden bugüne KSYÖ'ye bağlı Durum Tespit Misyonu (FFM) 4 ayrı vakayı inceledi ve kullanımı tespit etti. Öncelikle bunlara bakılacak."

"Faile dair tespit yaptıktan sonra bu çalışmanın BM mekanizmalarıyla ne tür bir etkileşimi olacak?" sorusuna Üzümcü, FFM'nin raporlarını KSYÖ'nün icra konseyine ve aynı zamanda BMGK'ye sunacağına işaret ederek, "Tabiatıyla faillerin kim oldugˆuna bagˆlı olarak birtakım tedbirler alınacaktır. BMGK'nin tedbir alması beklenir. Uluslararası Ceza Mahkemesini (UCM) de ancak BMGK görevlendirebilir. Dolayısıyla bu tedbirlerin gerek KSYÖ'nün karar organları gerekse BMGK tarafından alınması beklenmelidir." yanıtını verdi.

Rusya'nın BMGK'de, Suriye'de iç savaşın başından bu yana Suriye karar tasarılarını sürekli veto etmesinin hatırlatılması üzerine Üzümcü, doğal olarak böyle bir ihtimalin bulunduğunu fakat BM Genel Kurulu tarafından oluşturulan başka bir mekanizmanın olduğunu dile getirdi.

Alınan yeni karar çerçevesinde bu mekanizma ile de bilgi paylas¸ımının söz konusu olduğunu ve bununla ilgili olarak da düzenlemeler yapıldığına dikkati çeken Üzümcü, "KSYÖ'nün durum tespit misyonu tarafından elde edilen tüm bilgiler bu mekanizma ile paylas¸ılabilecek. Dolayısıyla o mekanizma ileride bu konulara egˆildigˆinde olus¸turacagˆı raporları BM Genel Kurulu'na sunacaktır. Ümit ediyorum ki bunlardan da bir sonuç alınır. Burada önemli olan kimyasal silah kullanımının tekrar meydana gelmesini önlemektir ve bu bagˆlamda caydırıcılıgˆı sagˆlamak gerekir. Bunun da ancak sorumlunun tespiti ve cezalandırılması ile mümkün olabilecegˆini düs¸ünüyorum." dedi.

Bu karar tasarısıyla taraf devletlerin bir bas¸ka önemli hususa da degˆindiklerini aktaran Üzümcü, şunları kaydetti:

"Bu örgütün ileride daha güçlü olması ve daha yetenekli olması gerektigˆi hususunda bir görüs¸ belirttiler. Dolayısıyla tahmin ediyorum önümüzdeki ay ve yıllarda KSYÖ'nün yeni yetenekler kazanması, kimyasal silahların tekrar üretilmesi ve kullanılması alanında gerekli önlemleri alması ve caydırıcılıgˆı sagˆlaması bakımından yeni bir kararlılık ifade edildigˆini düs¸ünüyorum. Bu uluslararası camia bakımından son derece önemli."

Duma'daki saldırı

Doğu Guta'nın Duma ilçesindeki kimyasal silah saldırısı ile ilgili uzman ekiplerin çalıs¸maları yerinde yapabildiğini fakat biraz zaman aldığını kaydeden Üzümcü, "Topladıkları örneklerin laboratuvarlarda tahlili de oldukça zaman aldı. Çalıs¸malar son as¸amasına geldi ancak nihai raporun ancak birkaç ay içinde sonuçlanacagˆını tahmin ediyorum." diye konuştu.

Üzümcü, KSYÖ'ye 8 yıl önce başladığında örgütün daha çok rutin çalışmalarla ilgili mevcut kimyasal silah stoklarının imhasına öncelik verdiğini belirterek, "Bu bagˆlamda önemli ilerlemeler kaydedildi ve bugün mevcut stokların yüzde 96'sı imha edilmis¸ durumda. Ancak bu imha sonuçlandıktan sonra örgütün ne yapacagˆı hususunda soru is¸aretleri vardı." dedi.

Bu süreçte örgütün yeni bir döneme geçis¸ini sagˆlamak bakımından birtakım uygulamalar yapmaya çalıs¸tığını vurgulayan Üzümcü, şöyle devam etti:

"Özellikle kimyasal terörizm bagˆlamında birtakım önlemler alabildik, yeni ekipler olus¸turduk ve laboratuvar yeteneklerimizi gelis¸tirdik. Şimdi yeni bir laboratuvar ins¸ası söz konusu. Temelini önümüzdeki günlerde sanıyorum ben görevden ayrılmadan önce atacagˆız. Bu adaptasyon sürecinde tabii ki taraf devletlerin de destegˆiyle önemli ilerleme sagˆladık."

"Yeni kus¸aklara aktarılması lazım"

Üzümcü, örgütten ayrıldıktan sonra aktif kalmaya çalıs¸acağını ve düs¸ünce kurulus¸larında görev yapabilecegˆini düs¸ündüğünü ifade ederek, kazandıgˆı tecrübeleri genç kus¸aklarla paylas¸mak istediğini anlattı.

Örgütün uluslararası barıs¸a ve güvenligˆe önemli katkılar sagˆladıgˆını dile getiren Üzümcü, bu kazanımların yeni kus¸aklara aktarılması, onlar tarafından üzerlerine yenilerinin ins¸a edilmesi gerektiğini söyledi.

Türk basınına görevi sırasında çok yakın ilgi gösterdiği için teşekkür eden Üzümcü, "Suriye'de olanlar Türkiye'yi çok yakından ilgilendiriyor s¸üphesiz. Ümit ediyoruz ki böyle olaylar tekrar meydana gelmesin ve bütün insanlık, tabiatıyla huzur ve barıs¸ içinde yas¸ayabilsinler." dedi.

KSYÖ taraf devletlerin geçen sene düzenlenen yıllık konferansında, genel direktörlüğe İspanya'nın Lahey Büyükelçisi Fernando Arias atanmıştı. Üzümcü'den 25 Temmuz'da görevi devralacak olan Arias, bu görevi 4 yıl boyunca yürütecek.