Borsa İstanbul'un Teknolojik Altyapısında Gereken İyileştirmeyi Yapıyoruz"

Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Dr. İbrahim Turhan, Borsa İstanbul'da dün yaşanan teknik soruna ilişkin olarak, dünyanın bütün borsalarında böyle aksaklıkların yaşanabildiğini belirterek, "Bunların bir daha tekrarlanmaması için değil ama tekrarlandığı zaman yapılması gereken süreçlerle ilgili iyileştirmeyi yapıyoruz" dedi.

Turhan, Borsa İstanbul'da dün yaşanan teknik soruna ilişkin AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, dünyanın performansı en yüksek ve en gelişmiş borsalarında bile zaman zaman kesintiler, aksamalar ve işlemlerin bir süre için durdurulması gibi durumların ortaya çıkabildiğini, kendilerinin de bundan istisna olmadıklarını söyledi.

Göreve başladığından beri Borsa İstanbul'un mevcut teknolojik altyapısının ihtiyaçları karşılamadığının altını çizdiğini anımsatan Turhan, "Borsamızda mevcut sistem Aralık 1993'te kurulmuş. 20 yıllık bir sistemden bahsediyoruz. Bu yatırımları yapan insanları, benden önceki yöneticileri takdirle ve teşekkür ederek anmak durumundayım çünkü hakikaten iyi bir sistem kurmuşlar. Kurulduğu dönem itibariyle o dönemin en iyi teknolojisi. Ama bu teknoloji artık bizim ihtiyaçlarımıza cevap vermiyor" diye konuştu.

Borsa İstanbul'da daha önce de sorunlar yaşandığını ancak bunların Borsa uygulamalarında, işlem kurallarında ya da piyasa yapılarında değişiklik yapmalarından ve yeni uygulamaları devreye almalarından hemen sonra ortaya çıktığını belirten Turhan, şunları kaydetti:

"Fakat bu sefer 8 Ocak ve 9 Ocak arasında hiçbir fark olmamasına, dışarıdan hiçbir yeni müdahale yapılmamasına rağmen sistem kendiliğinden böyle bir sorun yaşadı. Onun için de tespiti uzun sürdü ve çözümü zaman aldı. Toplam 3 saat 9 dakika. Ama bunun 2,5 saati fiilen sorunun çözümüyle geçti. Son 40 dakikalık sürede de varant ve sertifika piyasamızda buna bağlı bir başka problem yaşadık. Arkadaşlarımız ellerinden gelen her şeyi yaptı ama maalesef o problemi çözmek mümkün olmadığı için varant ve sertifika piyasamızı hiç açamadık.

Biz aslında hiçbir değişiklik ve iyileştirme yapmasaydık, hiçbir yeni adım atmasaydık bu problemin ortaya çıkması daha uzun sürebilirdi. Ama biz açılış ve kapanış seansı uygulamalarını başlattık. Vadeli işlemler ve opsiyonlar piyasası devreye girdi. Saniyede 2 bin 500 olan emir işleme kapasitesini saniyede 5 bine çıkardık. 50 milisaniye olan gecikme süresini 15 milisaniyeye indirdik. Bunların hepsi yapmak zorunda olduğumuz şeylerdi. Son olarak emir adımlarıyla ilgili bir değişikliğimiz oldu ve bütün dünyada kullanılan ama bizde bulunmayan, bir türlü yatırımcıların veya aracı kurumların Borsa'ya emir göndermelerinde kullanılan yatırımcı arayüzü olan FİX protokolüne dönüşümü gerçekleştirdik."

Bütün bunların Borsa'nın sistemini zorladığını ifade eden Turhan, mevcut teknolojinin ihtiyaca cevap verememesi dolayısıyla zaten Nasdaq OMX ile stratejik ortaklık anlaşması imzaladıklarını dile getirdi.

-  "Bilişim teknolojileri biriminden tecrübeli çalışanların uzaklaştırılması söz konusu değil"

Turhan, yaşanan soruna dair Borsa'nın insan kaynaklarıyla ilgili yapılan yorumların hiçbirisinin doğru olmadığını vurguladı.

Göreve başladığı 2012 başından beri, Borsa'nın bilişim teknolojileri birimi çalışanlarından emeklilik yoluyla ayrılanların sayısının 10 olduğu bilgisini veren Turhan, "Bunların hepsi bu sistemlerle ilgili arkadaşlar da değil. Ama başka bir hakikat var; ben Borsa'da çalışmaya başladığımda Borsa'da bilişim teknolojilerinde çalışan sadece 62 arkadaşımız vardı. Bunların da şu anda tartıştığımız ana sistemle sorumlu olanlarının sayısı sadece 2 idi. Toplam yazılımcı sayımız 15'ti. Bugün itibariyle toplam 143 arkadaşımız çalışıyor. Yani Borsa'da çalışan tecrübeli, bilgili arkadaşların büyük ölçüde Borsa'dan uzaklaştırılması gibi bir şey asla söz konusu olmadığı gibi tam tersine Borsa'nın bilişim teknolojileri insan kaynağı kapasitesi birkaç misli artırılmıştır" açıklamasında bulundu.

Turhan, "Yeniden böyle bir sorun yaşanabilir mi? sorusunu ise şu şekilde yanıtladı:

"Bilişim sistemleri, elektronik sistemler söz konusu olduğu zaman bir daha sorun yaşanmayacak demek maalesef mümkün değil. Bizim performansımız nedir diye bakıldığında, 9 Ocak'ta yaşadığımız olayı dışarıda tutarsak, son olaya kadar kesintisiz hizmet verme süremiz yılda yüzde 99,9'dur. Bu olayı da dahil edersek ki 3 saat 9 dakikalık bir kesinti var, bununla beraber o performansımız 365 gün için yüzde 99,7'ye düşüyor. Bizim stratejik ortaklık yaptığımız Nasdaq OMX'te bu süre yüzde 99,99; en iyi performans onlarda. Ama onlarda bile 10 binde birlik bir kesinti yaşanabiliyor. Yani dünyanın bütün borsalarında böyle aksaklıklar yaşanabilir. Biz bunların bir daha tekrarlanmaması için değil ama tekrarlandığı zaman yapılması gereken süreçlerle ilgili iyileştirmeyi yapıyoruz."

Nasdaq OMX ile stratejik işbirliğiyle sağlanacak teknolojik altyapının bu tür aksamaları azaltacağına işaret eden Turhan, "Orada bütün platformlarda birbiriyle uyumlu, bütünleşik bir teknoloji kullanmamız mümkün olacak. Şu anda öyle değil. Ayrıca şu anda kullandığımız teknoloji 1998 model bir teknoloji. Bilişim teknolojileri alanında ürünlerin ömrünün 6 ila 8 ay olduğu düşünüldüğünde aslında 15 yıllık bir sistemi 'antika' diye nitelendirmek bile mümkün. Ama yeni alacağımız ve 2015 yılının birinci çeyreğinde pay piyasasında hayata geçirmeyi düşündüğümüz teknoloji, baştan sona birbiriyle uyum içerisinde, herhangi bir eklenti yapılmamış, düzgün çalışan ve en son model teknoloji ile çalışan bir sistem olacak" diye konuştu.

Turhan, Nasdaq OMX ile imzalanan stratejik ortaklık kapsamında 2015 yılının ikinci çeyreğinde devreye alınması planlanan teknolojik altyapının dün yaşanan sorun dolayısıyla erken bir tarihte işleme alınmasının gündemde olmadığını belirterek, "O zaten elimizdeki bütün imkanları sonuna kadar kullanarak tespit ettiğimiz en erken işleme alma süresidir. Bu gibi projeler genellikle 3 ila 5 yıl sürüyor. Bizim yapacağımız şekliyle inşallah başarabiliriz, belki de alanında bir ilk olacak" dedi.

"Çok spekülasyon yapılıyor"

Yaşanan sorun dolayısıyla dün varant ve sertifikalarda 2. seansın işleme açılamamasına ilişkin bir soru üzerine ise Turhan, şunları söyledi:

"Varant ve sertifikalar çifte kotasyon girilmesi gereken ürünler. Yani her iki seansta da kotasyon girilmesi gerekiyor. Bunların ihraççıları var ve piyasa yapıcıları var. Sistem donduktan sonra biz problemi çözüp ki bu aşağı yukarı ikinci seansın başındaydı, ayağa kaldırmak istediğimiz zaman varant ve sertifikalarla ilgili kotasyon girilemediğini, daha doğrusu girilen kotasyonlar ile en son yapılan işlemler arasında bir uyumsuzluk olduğunu farkettik. Dolayısıyla arkadaşlarımız 40 dakika kadar bu problemi çözmeye çalıştı. Bu olmasaydı aslında belki de 14.30'da hemen işlemleri başlatabilecektik. Ama bu mümkün olmadığı için varant ve sertifikalar ne yazık ki açılamadı.

Bununla ilgili çok spekülasyon yapılıyor. Mesela 1,7 milyar liralık kayıp olduğu, yatırımcıların zarara uğradığı değerlendirmeleri yapılıyor. Bunlar varsayımlar üzerine yapılan değerlendirmeler. Birincisi dün Borsa'da acaba işlemler kesintisiz devam etseydi ne kadarlık bir işlem hacmi olacaktı? Bunu önceden bilmemize imkan yok. BİST'de dün toplamda yaklaşık 2 milyar liralık bir işlem hacmi gerçekleşti. Mesela bir önceki hafta 2,5-3 milyar arası işlem hacimlerimiz de var. Bunların çok üstünde olduğu günler de var altında olduğu günler de var. Dolayısıyla varsayımsal olarak 'Şöyle olsaydı şöyle olurdu' demek Borsa gibi bir piyasada mümkün değil. 'Acaba dün fiyatlar nasıl seyredecekti?', 'Gerçekten yatırımcılar kazanç mı sağlayacaktı yoksa zarara mı uğrayacaklardı?'; bunu o gün yaşanmadan bilmeye imkan yok. Dolayısıyla bu şekildeki bir mağduriyet iddiası bence varsayımlara dayanan bir yargı olur ki bunlardan kaçınmamız gerekir."

"Nasdaq ile imzalanan anlaşmanın kutlama töreni 20 Ocak'ta İstanbul'da"

Turhan, yatırımcıların kendileriyle ilgili haklı olduklarını düşündükleri her konuda yazılı olarak müracaat etme hakkına sahip olduklarını ve bunların yürürlükteki düzenlemeler çerçevesinde değerlendirileceğini ifade etti.

Nasdaq OMX ile Borsa İstanbul arasında imzalanan stratejik ortaklık anlaşmasının kutlama töreninin 20 Ocak'ta İstanbul'da gerçekleştirileceğini de aktaran İbrahim Turhan, daha sonra Borsa İstanbul'un bilgi teknolojileri biriminde Borsa'nın sahip olduğu teknolojik sistemler hakkında bilgiler verdi. - İstanbul