Ekonomide İran Etkisi

ZEYNEP DUYAR - HANDAN SİLKİN - İran'ın petrol üretiminin artacak olması Türkiye açısından petrol fiyatları ve İran ile ticaretin gelişecek olması nedeniyle ayrı bir önem taşıyor.

İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ve Almanya (5+1) arasındaki, İran'ın nükleer programına ilişkin müzakerelerde anlaşmaya varılması, geleceğe ilişkin beklentileri de pozitif olarak etkiledi.

Konuya ilişkin Anadolu Ajansı muhabirinin sorularını yanıtlayan Abu Dabi Ulusal Bankası Grup Başekonomisti Giyas Gökkent,  "Anlaşmadan en fazla etkilenen ülkeler, İran'ın ticaret ortakları, Körfez bölgesi, OPEC ülkeleri ve petrol ithal eden ülkeler olacak" dedi.

İran ile yapılan anlaşmanın bu aşamada kısıtlı olduğunu ve Amerikalı yetkililere göre sadece 7 milyar dolarlık bir kaynak yarattığını belirten Gökkent, "İleride bu anlaşmadan sonra yaptırımlarda hafifleme söz konusu olursa, İran'ın ticaret ortakları, Körfez bölgesi, OPEC ülkeleri ve petrol ithal eden ülkeler en çok etkilen ülkeler olacak" dedi.

Anlaşmayla birlikte kısıtlı bir rahatlamanın gerçekleştiğine dikkati çeken Gökkent, İran'ın petrol alacaklarını tahsil etmesinde bir miktar kolaylık sağlandığını, finansal ve ticari yaptırımların büyük ölçüde hala geçerli olduğunu söyledi.

Gökkent, anlaşmanın çatışma olasılığını ve gerilimi azaltması gibi yararları olduğuna işaret ederek, savaş olmamasının, her iki taraf için de hayırlı olduğunu ifade etti.

Capital Economics Gelişen Piyasalar Ekonomisti William Jackson da söz konusu anlaşmanın zayıf olduğunu fakat daha kayda değer bir anlaşma elde edilebilse bile bazı değişken içeriklerin bulunabileceğini söyledi.

Jackson, "Körfez ülkeleri, anlaşma sonucu düşük tahvil getirileri gibi yatırım araçlarında riskin azaldığını düşünebilir ve Dubai, İran ile ticaretini arttırarak yararlanabilir. Aynı durum Türkiye için de geçerli. Türkiye, İran'a olan ihracat artışından faydalanabilir ve petrol fiyatlarının olası düşüşü, Türkiye'nin mevcut cari açığını azaltmaya yardımcı olabilir" diye konuştu.

"Türkiye için zorluk şimdilik bitecek"

Cenevre merkezli portföy yönetimi bankası UBP Union Bancaire Priveée Türkiye Özkaynaklar Yöneticisi Eli Koen de Türkiye'nin cari işlemler açığının yarısından fazlasının enerji ithalatından kaynaklandığını belirterek, petrol fiyatlarındaki gevşemenin Türkiye ekonomisi için çok yararlı olacağını vurguladı.

Türkiye'nin, İran'ın ithalatını azalttığında daha pahalı kaynaklara yönelmek zorunda kaldığını hatırlatan Koen, bu zorluğun şimdilik biteceğini ve bu durumun gelecekte daha ucuz İran petrolü alımının artmaya başlaması fırsatı sağlayacağını söyledi.

Koen, Türkiye'nin, İran'a yakınlığı nedeniyle risk priminde her yükselişten orantısız etkilendiğini kaydederek, "Şimdi de bunun tam tersi olması bekleniyor. İran, Türk üreticileri için ana ihraç pazarı olabilir. Irak örneğine bakacak olursak, Türkiye'nin Irak ihracatı 10 milyar dolardan fazla. Irak, Türkiye'nin ihraç pazarında Almanya'dan sonra ikinci sırada. İran konusu da doğru yönde gitmeye devam ederse daha büyük etkileri olabilir" yorumunu yaptı.

- İran'ın üretiminde artış Türkiye açısından önemli

Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi Uzmanı Doç. Dr. Fatih Macit ise İran'ın 157 milyar varile yakın kanıtlanan petrol rezervi ile birlikte bugün dünyadaki toplam rezervlerin yüzde 10'una yakınını elinde bulundurduğunu hatırlatarak, "Ambargoların bir miktar gevşetilmesi İran'ın petrol arzının artmasını sağlayacaktır. Fakat bunun kısa vadede hemen petrol fiyatlarında bir düşüş ortaya çıkartması pek mümkün görünmüyor" ifadelerini kullandı.

"Burada İran'ın OPEC üyesi bir ülke olduğunun unutulmaması gerektiği kanaatindeyim" diyen Macit, İran ambargoların kalkmasıyla birlikte üretimini artıracak olsa bile bunun dünyadaki petrol fiyatlarını değiştirecek boyutta olmasına OPEC'in onay vermesinin ihtimal dahilinde olmadığını dile getirdi.

Macit, üretimde ve ihracatta yaşanacak artışın OPEC'in belirlediği sınırlar çerçevesinde olacağının altını çizerek, şunları kaydetti:

"İran'ın petrol üretimindeki artışı önemli. İran'ın petrol üretiminin artacak olması Türkiye açısından ayrı bir önem taşıyor. İran son yıllarda uygulanan ambargo nedeniyle ekonomik olarak büyük sıkıntı içerisindeydi. Ülkenin petrol ihracatının artacak olması ülkedeki ekonomik refahın artmasına ve Türkiye'nin İran ile olan ticaretinin artması anlamına gelecektir. Bunun yanında Türkiye'nin İran'dan aldığı petrol karşılığında ödemeyi mal mukabili şeklinde yapabilme olanağının oluşması yapılan ithalata karşılık ihracat imkanı oluşturup Türkiye'nin dış ticaretine pozitif katkı yapması beklenebilir." - İstanbul