Abbas Sonrası Filistin'i Bekleyen Muhtemel Senaryolar

CAD NEBHAN - Filistin yönetiminin 83 yaşındaki lideri Mahmud Abbas'ın sağlık sorunları nedeniyle görevine devam edemeyerek istifa etmesi veya vefatı halinde, mevcut bölünmüşlük ve ulusal uzlaşıda yaşanan sorunlar da göz önüne alınırsa Filistin'in anayasal ve hukuki açıdan bir krizin içine sürüklenebileceği belirtiliyor.

Filistin Devlet Başkanı Abbas'ın sağlık sorunları yaşadığı şeklindeki haberler İsrail medyasında sıkça yer bulsa da Abbas'a yakın çevreler söz konusu iddiaları her defasında kesin bir dille yalanlıyor.

AA muhabirine konuşan Filistinli uzmanlar, "Abbas'ın sağlık sorunları nedeniyle görevine devam edemeyerek istifa etmesi veya vefatı halinde Filistin Devlet Başkanlığı makamına gelecek ismin belirlenmesi konusunda mevcut yasal gerekçelere dayanılarak birden çok kişinin Başkan olma ihtimali bulunduğunu, bunun da ülkede yeni bir kriz anlamına geldiğini" ifade etti.

"Filistin'deki mevcut yönetim sisteminin biraz karmaşık"

Batı Şeria'daki Birzeit Üniversitesi Uluslararası Hukuk Profesörü Hanna İsa, "Filistin yönetimi ve FKÖ'nün gölgesindeki mevcut yönetim sisteminin biraz karmaşık olduğunu" söyledi.

İsa, "Devlet Başkanlığı koltuğunun boşalması durumunda Filistin yasaları, yeni bir başkan seçilene kadar Yasama Meclisi Başkanı'nın Devlet Başkanlığına; FKÖ İcra Komitesi Genel Sekreteri'nin de yeni başkan seçilene dek FKÖ Başkanlığına getirilmesini emrediyor."dedi.

2005 yılından bu yana Devlet Başkanlığı ve FKÖ Başkanlığı görevlerini yürüten Abbas'ın ilerleyen yaşı, Yasama Meclisi Başkanlığındaki ismin Hamas'tan Aziz Duveyk, FKÖ Genel Sekreterliğinde ise Saib Ureykat'ın bulunduğu düşünüldüğünde Filistin'in gelecekte liderini belirleme konusunda çeşitli sıkıntılar yaşayabileceği görülüyor.

Hamas ile Fetih arasındaki "yetki ve görev süresi" tartışmaları

Filistinli yazar ve siyasi analist Gassan el-Hatib, "siyasi sistemdeki bu ikiliğin gelecekte karışıklığa yol açabileceğini" belirtti.

Hatib, "Filistinli gruplar arasındaki bölünmüşlük nedeniyle meclis, 2007'den bu yana devre dışı. Fetih hareketi, 'seçimlerin yapılmaması nedeniyle meclisin görev süresinin sona erdiğini' ileri sürerken Hamas, 'meclisin hala yürürlükte olduğunu, görev ve yetkilerini koruduğunu buna karşılık ise Abbas'ın görev süresinin bittiğini' düşünüyor." diye konuştu.

Tüm bu sorunların gölgesinde Filistin yönetimi için yeni bir başkan tayin etmenin zorluğuna işaret eden Hatib, FKÖ Merkez Konseyi'nin Yaser Arafat'ı iki yıl için Filistin Devlet Başkanlığına getirdiği ve iki yıl sonra ilk başkanlık ve meclis seçimlerinin yapıldığı 1994'teki Oslo Anlaşması sonrası sürecin tekrarlanabileceğini ifade etti.

Filistin yasalarına göre, başkanlık ve meclis seçimlerinin her 4 yılda bir yapılması gerekiyor. Filistin'de 2005'te yapılan ve Hamas'ın katılmadığı son başkanlık seçimlerini Abbas kazanmıştı. Bundan yaklaşık iki sene sonra Ocak 2006'da gerçekleştirilen meclis seçimlerinde ise Hamas; 120 üyeli Yasama Meclisi'nde 74 sandalye elde etmişti.

Abbas sonrası için öne çıkan isimler: "Bergusi, Heniyye ve Dahlan"

Filistin Siyasi Araştırmalar Merkezi'nin Aralık 2017'de yaptığı ankette katılımcılara "Mahmud Abbas'ın aday olmadığı bir seçimde kime oy vereceği" soruldu. Bu soruya katılımcılardan yüzde 35'i Fetih hareketi yetkililerinden tutuklu Mervan el-Bergusi, yüzde 22'si İsmail Heniyye, yüzde 7'si ise Fetih'ten ayrılan Muhammed Dahlan cevabını verdi.

Kudüs Basın ve İletişim Merkezi'nin Nisan 2017'de yaptığı bir başka ankette ise aynı soruya katılımcıların yüzde 15,8'i Mervan el-Bergusi, yüzde 14,4'ü İsmail Heniyye ve yüzde 5,5'i ise Muhammed Dahlan yanıtını vermişti.

Söz konusu anket sonuçlarını değerlendiren Hatib, "gelecek seçimlerde adaylar arasında kıyasıya bir rekabet yaşanacağını" söyledi.

"Anayasa Mahkemesi Başkanı Devlet Başkanlığı görevini devralabilir"

Öte yandan Fetih Hareketi yöneticilerden Muvaffak Matar ise hareketin iç tüzüğüne göre Devlet Başkanlığı makamının boşalması durumunda başkanının yetkilerinin Fetih Hareketi Başkan Yardımcısına verilmesi gerektiğini söyledi.

Matar, Filistin Yasama Meclisi Başkanı'nın Devlet Başkanı olma hakkına ilişkin de şunları kaydetti:

"Yasama Meclisi, 2007 yılından bu yana devre dışı. Bu nedenle meşruiyetini kaybetmiş durumda. Dolayısıyla bu durumda söz sahipleri, FKÖ, ona bağlı Yürütme Komitesi ve Merkez Konseyi'dir. Bu nedenle FKÖ, herhangi bir boşluk olması durumda uygun kararlar alma hakkına sahiptir."

Abbas'ın makamının boşalması durumunda başka seçeneklerin de olduğunu belirten Matar, yeni seçimler yapılana kadar Anayasa Mahkemesi Başkanı'nın Devlet Başkanlığı görevini devralabileceğini ifade etti.

"Hamas Duveyk'i Fetih ise Ureykat'ı tercih edecek"

Gazzeli gazeteci-yazar Mustafa es-Savaf Abbas'ın herhangi bir nedenle koltuğunu bırakmasının "Filistin yönetiminin sonu olacağı, Gazze'de ise bölgenin işlerini yürütecek bir 'Kurtuluş Konseyi' kurulabileceği" öngörüsünde bulunurken, Filistinli siyasi analist ve gazeteci-yazar Hafız el-Bergusi ise "mevcut siyasi bölünmüşlük içinde Hamas'ın Filistin Yasama Konseyi Başkanı Aziz Duveyk'i, Fetih'in ise iç tüzüğüne göre FKÖ Genel Sekreteri ya da Anayasa Mahkemesi Başkanına bırakılması gereken Devlet Başkanlığı görevi için FKÖ Genel Sekreteri Ureykat'ı tercih edeceğini" savundu.

Bergusi ayrıca böyle bir krizin ancak genel seçimlere gidilerek kökten çözülebileceğini sözlerine ekledi.