Afganistan'da Cumhurbaşkanlığı Seçimi Adaylık Başvurusu Bitti

ABD'nin 2001'de işgal ettiği Afganistan'da iki dönem üst üste ülkeyi yöneten ve görev süresi 2014'te sona erecek olan Hamid Karzai'nin yerine geçecek kişinin belirleneceği cumhurbaşkanlığı seçimi için 20 gün önce başlayan adaylık başvuruları sona erdi.

5 Nisan 2014'te yapılması planlanan seçim için biri kadın 27 adayın başvurusu kabul edildi. Afganistan Bağımsız Seçim Komisyonunca yürütülen adaylık başvuru sürecinde her adayın en az 24 vilayetten toplam 100 bin imza toplaması istendi.

Başvuru süresinin gece saat 03.00'e kadar uzatılması ile aday sayısı da arttı. Ancak başvuru yapan kişilerin son günü beklemeleri ülke genelinde eleştiri konusu oldu. İlk resmi liste 12 gün sonra açıklanacak, ikinci ve nihai liste ise 39 gün sonra ilan edilecek. Adaylıkları kabul edilen isimler, 1 ay içerisinde bir başka aday lehine seçim yarışından çekilebilecek. Esas lehte çekilme pazarlıklarının ise son hafta yapılması tahmin ediliyor.

Daha önce NATO ve diğer ülkelerin yardımı ile yapılan seçim çalışmaları bu kez Afganistan Bağımsız Seçim Komisyonu tarafından doğrudan yürütülüyor. İlk kez herhangi bir ülke ya da kurumdan yardım alınmadı.

Anayasal olarak üçüncü dönemde seçilme hakkı olmayan Cumhurbaşkanı Karzai'nin adaylardan herhangi birini destekleme hakkı var. Afgan analistler, Karzai'nin eski maliye bakanı Eşref Gani'yi destekleyeceği öngörüsünde bulunuyor.

Etnik grupların eşit temsiliyeti

35 yılı aşkın bir süredir işgaller, iç karışıklıklar ve çatışmaların gölgesinde bulunan Afganistan'da, seçimler sırasında adayları zorlayan en hassas konu ise etnik grupların eşit bir şekilde temsiliyeti. Başvuruda bulunan ve adaylıkları kabul edilen siyasiler, genellikle nüfus bakımından ülkenin en kalabalık etnik grubu olan Peştunlardan, birinci ve ikinci yardımcıları ise diğer etnik milliyetlerden oluyor. ya da Tacik bir aday, kendi yardımcılarından birini Peştun, Özbek ya da Hazara olarak belirliyor.

30 milyon nüfuslu ülkede Peştun nüfusu yüzde 45'e yakın. Tacikler yüzde 27, Özbek ve Hazaraların da yüzde 10'ar olduğu tahmin ediliyor.

Adaylar, başvurunun ardından yaptıkları konuşmalarda, genellikle ülke bütünlüğünün önemine işaret etti. Cumhurbaşkanı adayları arasında eski mücahitler, iş adamları ve savaş ağaları da bulunuyor. Ayrıca Karzai hükumetinde görevli beş bakan da seçimlerde aday olmak için kabineden istifa etti.

Kendi halkı arasında ağırlığı bulunan isimlerse hem etnik dengeyi sağlamak hem de oy oranını arttırmak için birinci ya da ikinci yardımcı olarak aday gösteriliyor.

Adaylar arasında ismi ön plana çıkanlar, eski Maliye Bakanı Eşref Gani Ahmedzay, eski Dışişleri Bakanı ve ana muhalefet lideri Abdullah Abdullah, Sovyet işgaline karşı mücadele eden eski mücahit lider Abdul Rab Rasul Sayyaf, şu anki Dışişleri Bakanı Zulmey Rasul, eski Savunma Bakanı Rahim Vardak ve Hamid Karzai'nin kardeşi Kayyum Karzai.

Abdullah Abdullah ve Eşref Gani Ahmedzay, 2009 seçimlerinde Hamid Karzai karşısında seçimi kaybetti. Ancak büyük yolsuzluk tartışmaları ve Karzai'nin ABD destekli olduğu için seçildiği iddiaları hiç bitmedi.

Abdullah Abdullah (Tacik) 2014 seçimlerinde birlikte çalışmak üzere birinci yardımcı olarak Hizbi İslami Partisi'nden Muhammed Han (Peştun) ve ikinci yardımcı olarak Muhammed Muhakkik'i (Hazara) tayin etti.

Eşref Gani Ahmedzay ise seçim kampanyasını birinci yardımcısı olarak belirlediği Özbek General Abdurreşit Dostum ve ikinci yardımcısı Server Daniş ile (Hazara) yürütecek.

Cumhurbaşkanlığı için başvuruda bulunan ve başvurusu kabul edilen Ahmedzay, basın mensuplarına yaptığı açıklamada, seçimi kazanacaklarına neredeyse kesin gözüyle baktıklarının işaretini verdi ve diğer adaylara da birlik olma çağrısında bulundu. Ahmedzay şöyle konuştu: "Seçimi kazanacağımıza inanıyoruz. Buradan diğer adaylara çağrıda bulunuyorum; biz seçimleri kazandıktan sonra size de el uzatacak ve sizlerle yeni bir hükümet kuracağız" dedi.

Ahmedzay, ekibinin ülkede birçok şeyi olumlu yönde temelden değiştireceğini ifade ederek, Afgan halkının kendi hükumetlerinde eşit şekilde temsil edileceğini belirtti.

"Arap dünyasının bölünmüşlüğünden ders almalıyız"

Karzai hükumetinde maliye bakanlığı ve ardından da güvenliğin yabancı güçlerden Afganistan ordusuna intikali sürecini yöneten Ahmedzay, Arap siyasetçilerin bir araya gelemediği için Arap ve İslam dünyasının bugün paramparça halde olduğunu söyledi. Ahmedzay, "Bizim Afganistan olarak kendi tarihimizin yanı sıra Arap dünyasının da bölünmüşlüğünü göz önünde bulundurup bu durumdan ders çıkarmamız gerekiyor." dedi. Ahmedzay'a göre, Afganistan'daki bölünmüşlüğün tek çözümü, muhalif görüşteki politikacıların ortak paydada buluşup ayrılıklara son vermesi.

Uzun yıllar ABD'de yaşayan, Dünya Bankası'nda görev yapan ve Amerikan üniversitelerinde dersler veren Eşref Gani Ahmedzay, Peştuca ve Farsçanın yanında ileri derecede İngilizce biliyor.

Güvenlik endişesi sürüyor

Taliban ve diğer hükumet karşıtı silahlı gruplar, ABD kuklası olarak nitelendirdikleri Karzai hükümetini tanımadı. Halka oy kullanmaması yönünde tehditlerde bulunan Taliban, seçimlerin zaman kaybı olduğu görüşünde.

Cumhurbaşkanı Karzai, Taliban örgütüne ve lideri Molla Ömer'e seçimlerde kendisinin de yer alması çağrısında bulundu ancak bu teklif kabul edilmedi. Taliban, 2005 ve 2009 seçimlerinde özellikle güney vilayetlerinde oy kullanma merkezlerini hedef aldı.

Gelecek yıl NATO'nun da çekilme süreci olacağı için ülke genelinde güvenlik, Afgan ordusu ve polisince sağlanacak. Halkın bu yöndeki endişeleri ise henüz giderilmiş değil.

Taliban, seçimlerin boykot edileceğini, seçilen kişileri de ABD'nin dayatması olduğu gerekçesiyle tanımayacağını dile getiriyor. Taliban ayrıca cumhurbaşkanı seçilecek kişinin çok daha önceden Washington tarafından belirlendiğini, Afgan halkının da sadece göz boyama amaçlı oy vermeye götürüldüğünü iddia ediyor.

ABD işgalinin yıl dönümü

Bundan tam 12 yıl önce dönemin ABD Başkanı George W. Bush, Taliban'ın El Kaide lideri Usame bin Ladin'e ev sahipliği yaptığı gerekçesi ile operasyon başlattı. Taliban'ı hedef alan ilk hava saldırısı 7 Ekim 2001'de Afganistan'ın kuzeyinden başlatıldı.

Ciddi bir direniş gösteremeyen Taliban ve El Kaide, güneye doğru ardından da dağlara çekildi. Amerikan işgali de bu tarihte başlamış oldu.

Hali hazırda ülkedeki 87 bin NATO personelinin 52 binini Amerikan askerleri oluşturuyor. Gelecek şubat ayında Amerikan askerlerinin sayısının 31 bine düşmesi öngörülüyor.

7 Ekim 2001'den bu yana en az 2150 Amerikan askeri operasyonlar sırasında hayatını kaybetti. Toplamda ise 3 bin 400 civarında NATO askeri yine bu topraklarda çatışmalar sırasında hayatını kaybetti.

ABD'nin 2014 sonunda Afganistan'daki işgali resmen sona erdirmesi bekleniyor. Ancak Washington ile Kabil arasında yapılacak ikili stratejik işbirliği anlaşması kapsamında bu ülkede 8 ile 12 bin arasında Amerikan askerinin tutulması da gündemde. - Kabil