Priyedorlu Savaş Kurbanları Unutulmadı

Bosna Savaşı'nda, Sırp olmadıkları anlaşılsın diye kollarına beyaz kurdele takmaya zorlanan, ardından esir kamplarında toplanarak öldürülen ve kötü muameleye maruz bırakılan Boşnaklar, "Beyaz Kurdele Günü"nde, başta Priyedor olmak üzere Bosna Hersek'in bir çok kentinde ve Hırvatistan'ın başkenti Zagreb'de anıldı

Beyaz Kurdele Günü dolayısıyla, ilk olarak katliamın yaşandığı Priyedor'da, "Çünkü Beni İlgilendiriyor" sloganıyla yürüyüş düzenlendi. Katılımcılar, Priyedor'da, Boşnaklar'ın takmaya zorlandıkları dönemdeki gibi kollarına beyaz kurdeleler takarak, katlima tepkilerini ortaya koydular.

Daha sonra, Şehir Meydanı'nda, Priyedor'da hayatını kaybedenler anısına 1 dakikalık saygı duruşunda bulunuldu ve katledilen 102 çocuğun mezarına 102 gül bırakıldı.

Etkinliğe katılanlar, Priyedor'da katledilen 3 bin 173 kişi ile ırzına geçilen ve sürgüne gönderilen Boşnaklar için Priyedor'a anıt dikilmesini talep etti.

- Saraybosna'da "Benim de beyaz kurdelem" performansı sergilendi

Saraybosna'da da Sanatçı Elma Selman tarafından Priyedorlu savaş kurbanları anısına "Benim de beyaz kurdelem" adıyla Collegium Galerisi'nde tiyatro performansı sergilendi.

Selman, "Priyedor'da, sadece başka dine veya başka bir etnik gruba mensup oldukları için insanlar öldürüldü. Ben bu performansı sahnelemek için çok uğraştım. Zorlandığım her noktada, savaşın kurbanları aklıma geldi, gücümü topladım. Böyle bir felaket unutulmamalı" diye konuştu.

Hırvatistan'ın başkenti Zagreb'de, Priyedorlu savaş kurbanlarını anısına Zagrebli Genç Müslümanlar Kulübü tarafından da yürüyüş düzenlendi.

Yürüyüşe katılan Boşnak Ulusal Azınlık Konseyi Başkanı Kemal Bukviç, Priyedor'da Sırplar tarafından katledilen binlerce Boşnak ve Hırvat'ın hiçbir zaman unutulmayacağını söyledi.

Zagreb Büyükşehir Belediye başkanı Milan Bandiç de yürüyüşe katılarak, vatandaşlara destek verdi.

Bandiç, yaptığı konuşmada, benzer felaketlerin bir daha yaşanmamasını dileyerek, Bosna Sırp Cumhuriyeti yetkililerinden, savaş kurbanları için Priyedor'a anıt dikilmesine izin verilmesini istedi.

-Priyedor'da ne yaşandı?

Bosna'daki savaşın başladığı yıllarda Mart 1992'de Gizli Polis Teşkilatı UDBA'nın başına getirilen Sırp Simo Drlyaça, Priyedor'da bir ayda 13 polis karakolunda görev yapan bin 775 Sırp'ı silahlandırdı. Sırp askeri birlikleri, 29 Nisan gecesi ise nüfusunun çoğunluğu Boşnak olan Priyedor kentini ele geçirdi.

Sırplar, Mayıs 1992'de yerel radyolar üzerinden verdiği ilanla, "Sırp olmayanların evlerinin pencerelerine beyaz çarşaf ya da bayrak asmalarını, sokağa çıkarken de kollarına beyaz kurdele bağlamalarını" emretti. İşgalci Sırplar'ın dediklerini yapmak zorunda kalan Boşnaklar, bu şekilde tespit edildi. Ardından binlerce Boşnak, esir kamplarına götürülerek, soykırıma, işkenceye ve tecavüze maruz kaldı. Bu dönemde, yaklaşık 30 bin Priyedorlu, Omarska, Keraterm, Kozarac, Trnopolye ve Manyaça'daki esir kamplarına götürüldü, on binlercesi ise doğdukları topraklardan sürgün edildi.

Bosna Hersek'in kuzeyindeki Priyedor (Prijedor) şehri ve bu şehre 20 kilometre mesafedeki Omarska maden ocağı, Srebrenitsa'daki soykırımdan sonra belki de Bosna savaşı sırasında en büyük felaketlerin yaşandığı yerlerden biri olarak gösteriliyor. Priyedor ve demir maden ocağı görünümünde olan Omarska, bir zamanlar Boşnaklar için ölüm yeri olarak adlandırılıyordu.

Sırbistan'dan gelen ağır silahlı Sırp askerleri, 23 Mayıs'ta Boşnak köylerine saldırarak, 102'si çocuk ve 266'sı kadın olmak üzere, 3 bin 173 sivili acımasızca öldürdü. Hayatta kalmayı başaranlar ise ertesi gün Omarska esir kampına götürüldü.

Buradaki spor salonunda toplanan Boşnak kadınlara, Omarska'da sistematik olarak tecavüz edildi. Kampta yaşanan vahşetin dünya kamuoyu tarafından duyulması üzerine bu kadınlar serbest bırakıldı ve kurbanlar 20 kilometrelik yolu yürüyerek aşmak zorunda kaldı. Omarska esir kampı, The Guardian ve Neswsday'den iki gazetecinin burada olan bitenleri kamuoyuna duyurmasının ardından, 6 Ağustos 1992'de kapatıldı.

Omarska'da tutulan yaklaşık 5 bin esirin büyük bir kısmı açlık, işkence, hastalık ve benzeri sebeplerden yaşamını yitirirken, 700'ü ise kurşuna dizilerek katledildi. Katledilen 500 kişinin hala cesetlerine ulaşılamadı.

Bosna-Hersek Kayıplar Komisyonu'nun raporlarına göre, 1991-1995 yılları arasında Priyedor'da, 4 bin 93'ü sivil olmak üzere, 5 bin 209 Boşnak öldürüldü. Tespit edilen 57 toplu mezarda, bin 480 kişinin cesedine ulaşılırken, bin 415 kişinin ise halan kayıp olduğu belirtiliyor.

Beyaz Kurdele Günü'nde, Priyedor kentinde Boşnaklar'a karşı yapılan katliamı unutmamak ve unutturmamak adına kollara beyaz kurdele bağlanarak soykırım ve ırkçılık protesto ediliyor.

Dayton Anlaşması ile Bosna Sırp Cumhuriyeti'nin bir parçası haline getirilen Prijedor, savaştan önce yüzde 49,5'i Boşnak ve yüzde 47,5'i Sırp olmak üzere, yaklaşık 120 bin nüfusa sahipti. Kente geri dönüşlerle birlikte bugün 67 bin Sırp'ın yaşadığı Priyedor'da, Boşnak nüfusun oranı ise 22 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. - Priyedor