Prof. Dr. Abdulkadir Emeksiz, halk tiyatrosunda meddah ve meddahlığı anlattı

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulkadir Emeksiz, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirleri kapsamında online gerçekleştirilen etkinlikte Türk halk tiyatrosunda meddah ve meddahlığı anlattı.

Bartın Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. İbrahim Gümüş moderatörlüğündeki etkinlik, Gümüş'ün Youtube kanalından canlı yayınlandı.

Emeksiz, meddah kelimesinin kökünün Arapçadan geldiğini belirterek, meddahın "methetmek" fiilinden, "çok metheden, çokça öven" anlamına geldiğini söyledi.

Meddahlık geleneğinin Hazreti Muhammed devrine kadar uzandığını kaydeden Emeksiz, "Meddah adıyla ilk isimlendirilenin Hasan Sabit olduğunu öğreniyoruz kaynaklardan ancak daha öncelerinde de meddahlık tarzında tahkiye geleneği vardı. Kendi geleneğini oluşturmuş hemen her millette hikaye anlatıcıları var. Hatta gezgin diyebileceğimiz tarzda bunlar. Doğu'da da Batı'da da örnekleri var. Doğu toplumları Batı'ya göre sözlü kültüre daha yatkın olduğu için anlatı formunun Doğu'dan başladığını söyleyebiliriz. İslamiyet öncesi geleneğimizin anlatı kısmında da var olagelmiştir." ifadelerini kullandı.

Emeksiz, meddahlık ve hikaye anlatıcılığının farklılıkları olduğunu kaydederek, şöyle devam etti:

"Meddahlık, ifade kalıpları, söyleyiş özellikleri ve oyunculuk yetenekleri açısından baktığımızda çok daha farklıdır. Hikaye etme işi insanoğlu için çok önemlidir. Herhangi bir olayı, durumu, mesajı anlatabilmek için edebi kurgu içerisinde kahramanlarıyla zamanıyla ve mekanıyla bir düzen içinde verdiğinizde, hele bir de anlatıcının özellikleri kendini dinletebilir ve sözü ağır ise, çok daha önemli hale gelebiliyor. Doğu kültüründe kıssadan hisse geleneği var. Meddahlıkta da hikaye anlatmak işin bir kısmını oluşturur ama hepsini değil."

Meddahın padişah karşısında oturma hakkının olduğunun üzerine düşünülmesi gerektiğine vurgu yapan Emeksiz, "Meddahın kullandığı iskemle de yüklendiği anlamlar itibarıyla da sıradan bir iskemle değildir. İskemle ayakları bilgiyi, dünya görüşünü, sabrı ve kararlığını sembolize eder. Bu simgeler yıllar içinde değişime uğramıştır." diye konuştu.

Emeksiz, meddahların kullandığı eşyalar arasında iskemle, mendil ve değnek bulduğunu belirterek, meddahların icra alanları içerisinde kahvehanelerin önemli yer tuttuğunu ifade etti.

Meddahların topluma katkılarını da anlatan Emeksiz, sözlerini şu şekilde tamamladı:

"Meddahlık bir monodramdır. Yani tek kişinin canlandırmasıyla yapılır. Meddah taklitler yapar, birçok sesi ve tiplemeyi yansıtır. Çok iyi gözlem yapan ve çok iyi taklit yeteceği olan insanlar bunlar. Usta çırak anlayışı meddahlarda da var. Evliya Çelebi meddahlarla ilgili 'laf ebeleri' tabirini kullanır. Evliya Çelebi devrindeki meddahların o devirden önceki meddahlara göre daha avami ve din dışı konuları konuları işlemesi bu tabiri kullanmasında etkili olabilir. Meddahlar tabii ki yıllarca sanatlarını icra ediyorlar ve iş almak istiyorlar. Yaptıkları karşılığında bir kazanç temin ediyorlar. Osmanlı kültür hayatında önemli bir yere sahiptir. Sokaklardan, saraya kadar uzanan çok geniş bir icra alanları var."