Taek, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi ile İşbirliği Anlaşması İmzalayacak

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ile Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) arasındaki işbirliğinin çerçevesini belirleyen TAEK-CERN İşbirliği Anlaşması, TAEK Başkanı Okay Çakıroğlu ile CERN Genel Direktörü Robert Aymar tarafından 14 Nisan 2008 tarihinde Cenevre'de imzalanacak.

İmzalanacak İşbirliği Anlaşması ile bugüne kadar yapılmış en büyük detektörlerden oluşan Büyük Hadron Çarpıştırıcısının 2008 yılının ikinci yarısında işletmeye alınmasından hemen önce Türkiye tarafında önemli bir adım atılıyor ve CERN üyeliğine bir adım daha yaklaşılmış olunuyor. TAEK tarafından koordine edilen CERN çalışmaları kapsamında 2007 yılında toplam 48 Türk bilim insanı CERN çalışmalarına katıldı ve bu çalışmalar TAEK tarafından desteklendi. TAEK, ayrıca, CERN deneylerine katkı payı ödemekte ve detektör yapım maliyetlerine de katılmakta. Halen TAEK tarafından projeleri desteklenen ve CERN'de temsil yetkisi bulunan Ankara Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Doğuş Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi dışında pek çok üniversite de CERN çalışmalarına katılıyor.

CERN BÜYÜK HADRON ÇARPIŞTIRICISI CERN'de yürütülen araştırmaların esas amacı maddenin yapısını ve maddeyi bir arada tutan kuvvetleri anlamak. İnsanlığın asırlardır yürüttüğü maddenin yapısını anlamak amaçlı büyük faaliyetin modern altyapısı parçacık hızlandırıcılar. Parçacık hızlandırıcılarında çok yüksek enerjilere ve çarpışma sayılarına erişmek çarpışmalardan çıkan çok sayıdaki parçacığı algılayabilmek mevcut teknolojinin sınırlarını zorluyor. Bu bağlamda CERN, temel bilim araştırmalarının yanında, yarının teknolojilerini geliştirmekte de çok önemli bir rol oynuyor. Dünyadaki en büyük çarpıştırıcı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısının (Large Hadron Collider, LHC) çevresi yaklaşık 27 kilometre. LHC'de çok yoğun iki proton demeti 14 TeV'lik (14x1012 eV) kütle merkezi enerjisinde çarpıştırılacak. Proton demetleri vakum altında ışık hızına yakın bir hızda (ışık hızının yüzde 99.99'u kadar) çarpışacaklar ve her saniyede yaklaşık 600 milyon çarpışma meydana gelecek. Bu, dünyada erişilmiş en yüksek çarpışma enerjisi olacak, dolayısıyla bu sayede maddeyle ilgili bugüne kadar bilinmeyenlerin gün ışığına çıkması mümkün olabilecek. Yüksek enerji fiziği araştırmalarında bir çığır açılacak, mevcut teorilerin aradığı birçok sorunun yanıtı -evrenin oluşumu da dahil olmak üzere- CERN'de yapılacak deneylerden elde edilebilecektir.

ATLAS DEDEKTÖRÜ TAEK ve CERN arasında 29 Ocak 2008'de imzalanan GRID Mutabakat Zaptı ile Türkiye CERN GRID sistemine dahil olmuştu ve böylece bu yıl başlayacak olan CERN deneylerinden elde edilecek çok yoğun verinin LHC GRID ağı vasıtasıyla ve ULAKBİM altyapısı kullanılarak (bu altyapıya TAEK'te kurulan süper-bilgisayar altyapısı da dahil edilecek) Türkiye'deki bilim insanlarının hizmetine sunulması mümkün olacak. Bu konudaki ilk kullanıcı eğitimi 30 Nisan-2 Mayıs 2008 tarihleri arasında TAEK Başkanlığında verilecek.

(MÜG-BA-Y)