Çözmek İsterken Daha da Büyüttüğümüz Problemler: Kobra etkisi

Mevcut sorununuza bir çözüm buldunuz ama bu çözüm sorunu halletmek şöyle dursun, daha da büyük bir sorun haline getirdi. Böylece probleminizi sonlandırmak isterken içinden çıkılamaz bir hale getirdiniz. İşte buna kobra etkisi (cobra effect) deniyor. Sebebi ise Hindistan'da yaşanmış bir olay.

HİNDİSTAN'DAKİ KOBRALAR ENDİŞE UYANDIRMIŞ

Hindistan'ın henüz bir İngiliz sömürgesi olduğu yıllarda, merkezi hükümet ülkedeki yılanların çokluğundan rahatsız olur. Delhi şehrindeki zehirli kobraların fazlalığından endişe duyan yetkililer ortaya bir fikir atar. Hindistan vatandaşlarına, yakalayıp kendilerine getirdikleri her kobra yılanı için ödül vereceklerini söylerler. Böylece şehir zamanla yılanlardan temizlenecektir.

UYANIKLAR DEVREYE GİRER

Başta bu fikir iyi işleyip yılanlar azaltılsa da bir yerden sonra işler tersine dönmeye başlar. Kobra başına para verilmesi bazı uyanık vatandaşların aklına bir fikir getirir. Çiftlikler kurup yılan yetiştirecek, sonra ise "Bunları yakaladık" diye götürüp yetkililere teslim edeceklerdir. Bir anda Delhi'de, irili ufaklı pek çok kobra çiftliği ortaya çıkar. Bir süre sonra bu durum yetkililer tarafından fark edilir ve uygulamaya son verilir. Artık kobra beslemenin bir getirisi kalmamış, hatta bu işi yapanlar için ekstra bir maliyet haline gelmiştir. Bunun üzerine vatandaşlar besledikleri kobraları doğaya salmaya başlar. Kısa süre sonra şehirdeki kobra nüfusu birkaç katına çıkar ve durum eskisinden de kötü bir hal alır.

SONUÇTA YILAN SAYISI ARTMIŞ

Hükümetin zehirli kobra yılanlarından kurtulmak için attığı adımın sonucu olarak şehirdeki kobra sayısı azalmak şöyle dursun daha da artmıştır. Her ne kadar uygulama saçma ya da anlamsız olmasa da çözüm için yapılan şey sorunu daha da büyütmüştür. Bu sebeple bu duruma, Hindistan'da yaşanan bu olaydan ilhamla 'kobra etkisi' adı verilmiştir.

BİR BENZERİ DE VİETNAM'DA YAŞANMIŞ

Benzer bir olay da Fransız sömürgesi altındaki Vietnam'ın Hanoi şehrinde yaşanmıştır. Bu defa şehirdeki farelerden şikayetçi olan yetkililer, aynı uygulamayı hayata geçirerek, yakalanıp kendilerine teslim edilen fare başına ödeme yapacaklarını açıklamışlarlar. Ancak fareleri imha etmek de ekstra bir masraf oluşturduğundan halka sadece kuyruklarını getirmelerinin yeterli olacağı söylenir. Bir süre sonra fark edilir ki şehirde bir sürü kuyruksuz fare dolaşmaktadır. Halk fareleri yakalayıp kuyruklarını koparttıktan sonra daha fazla üremeye devam etmeleri için kanalizasyona geri bırakmaktadır. Bu uygulama da aynı diğerinde olduğu gibi sorunu çözmek yerine daha da büyütmüştür.

Bazen iyi niyetle yapılan çözüm denemeleri, bundan çıkar sağlamak isteyen insanlar tarafından suistimal edilebilir. Kobra etkisi, hayatımızın her alanında başka formlarda sıklıkla karşımıza çıkıyor. Biz fark etsek de etmesek de...