Çocuklar ve Soyut Kavramlar

Çocukların öğrenme adına sordukları arkası kesilmeyen sorular karşısında anne-babalar bazen ne diyeceğini şaşrırıyor. Dünyayı anlamlandırmak, kendi anlayışlarını geliştirmek üzere sorulan bu sorular, soyut kavramları da çözmeğe yardımcı olur.

İyi ve kötü kavramı

Çocuk "iyi, kötü nedir?" sorusunun cevabını da sorarak ve inceleyerek bulacaktır. DBE çocuk ve genç psikologu Ceyla Erhan bu konuda "iyi-kötü gibi soyut kavramlar hakkında anne-babaların kesin yargı koymamaları, kararları ve arayışı çocuğa bırakmaları daha doğru olacaktır."diyerek, çocuğun yaşınında bu konuda etkili olduğunu belirtiyor. özellikle ergenlik çağında kesin iyi ve kötü olarak nitelendirilen kavramların ergen için daha çekici veya itici hale gelebileceğinin altını çiziyor.

Soyut anlamları anlama, onlardan anlam çıkarma ve felsefik yaklaşımlar gösterme, ünlü felsefeci Piaget'in de "soyut işlemler" olarak adlandırdığı 12 yaş ve üzerinde mümkün olmaya başlıyor. 3 yaş ile başlayan sorular ve somut kavram anlayışı aslında kişinin hayatı boyunca geliştirdiği bir bütündür. Küçük çocuklar "Allah nedir?, ölmek nedir? Bunu yapmak iyi midir, kötü müdür?" gibi soruları karşısında anne-babaların cevabı, kesin, net ve az sözcüklerle ama samimi bir şekilde anlatım olmalıdır. çocuğun anlama ve yaşı itibariyle böyle yaklaşım göstermek onun soyut kavramları kafasında oluşturmasına ve ilerki yaşantısında bunu kavrayıp, geliştirmesine neden olacaktır.

Tanrı ve ölüm kavramı

Çocukların merak ettikleri ve sorguladıkları bir diğer kavram Tanrı kavramıdır. çocuklar 4 yaşından itibaren hayallerinde Tanrı'yı resmederler, onun hakkında sorular sorarlar. Onlara göre Tanrı, gökyüzünde oturan uzun, beyaz sakallı masalsı bir dededir. 7 yaşından sonra buna insanüstü bazı özellikler ve üstünlükler, yücelikler eklenir. 12 yaşından sonraysa bu kavram tam olarak yerine oturur.

Ölüm kavramı ise, anlatılması güç bir diğer soyut kavramdır. 5 yaş öncesinde çocuklar ölümün geri dönülmezliğini kavrayamazlar. 6-7 yaşlarında ölüm gerçeğini anlar ve ölen kişinin geri gelmeyeceğini bilirler. 7 yaşından sonra ölümün evrenselliğini ve yaşamın sonu olduğunu kavrarlar. 10 yaşından sonra ise, ölüm hakkında düşünmeye ve felsefik anlamlar getirmeye başlarlar. ölüm hakkında konuşup kendi doğrularını oluşturmaya başlarlar.

Çevrelerinden ya da yakınlarından birinin ölümünü ailede yaşayan çocuğun "sende ölecek misin, bende ölecek miyim?" gibi soruları karşısında çocuğun yaşına uygun cevaplar sabırla verilmeli ve ona sarılıp, sevgi göstermenin en doğru olduğunu belirten Psi. Ceyla Erhan, "bu durumda çocuğun duygularını açığa vurmasına yardım edilmeli, içine kapanmaması ve yanlış yorumlarda bulunmaması için ona sabırla cevap verilmesi ve güvende olduğunu belirtilmelidir."diyerek, anne-babaların doğru rehberlik yapması açısından, yapması gerekenleri şöyle sıralıyor.

Nasıl anlatmalı?

Çocuğa yaşına uygun cevap verilmeli.

Ölen kişinin ölmediği söylenmemeli, gerçek neyse o söylenmeli.

Çocuğun acısına saygı gösterilmeli ve bol bol sarılmalı.

Kaygı, suçluluk, güvensizlik hissetmemesi için net, kesin ifadeler kullanılmalı.

Yargılamadan ve eleştiri yapmadan çocuğu dinlemeli.

Çocuğun duygularını paylaşmalı ve bu konu hakkında rahatlıkla konuşabilmeli.