Doğu Batı Düşünce Dergisi Sayı: 32 Bir Zamanlar Amerika -I Kitabı

AMERİKAYI YENİDEN KEŞFEDELİM I

Bir kıyamet senaryosu için düşünülebilecek neredeyse bütün ögeler ABD tarihinde toplanmıştır. Pek az senaryo bu kadar göz alıcı, gerçeğe yakın ve daha az yanıltıcı olabilir. ABD tarihindeki olaylar için ayrıca bir se­naryo yazmak ya da komplo teorisi üretmek anlamsızdır. Bu ülkenin dünya üzerindeki doğal varlığı ve şimdiye kadar uygulayageldiği ezici hâkimiyet, komplo teorilerindeki kuru olay anlatımlarının çoktan ötesine geçmiştir.

Britanyalı ve Avrupalı göçmenlerin doğurduğu, sonradan emperyal bir kudrete dönüşecek iri ve suni bir ülke... Tocqueville’e göre Amerika kı­tası, “Nuh tufanının sularından yükselmiş gibi” bir görünüm arz ediyordu. Farklı uluslardan buraya yerleşen milyonlarca insan, Nuh’un gemisine âdeta ikinci kez ayak basmıştı. Avrupa’nın geleceğinden umut görmeyen ve Paris despotizminden bunalan kalabalıklar için burası şimdiye kadar görülmemiş bir serbestiyeti temsil ediyordu. Yeni Dünya, herşeyden önce özgürlük demekti. Özgürlük silahını Amerikalılar her fırsatta en etkili biçimde kullanmışlardır. Bu silahla boş ve bakir topraklar üzerinde her günahı işleyebilirdiniz. Âsi bir Amerikalı Marlon Brando şunları söyle­mektedir: “Hükümetimiz, Kızılderililerle neredeyse dört yüz anlaşma yapmıştı ve her birini teker teker çiğnemişti. Yapılan bu anlaşmaların hemen her metninde şu ifadeler yer alıyordu: ‘Irmaklar aktıkça, güneş tepede parladıkça ve çimenler yeşerdikçe bu topraklar sizindir ve sizin izniniz olmadıkça da, ne elinizden alınabilir, ne de satılabilir’. Evet, bü­tün bu anlaşmalar, yüce mahkemelerimizin takdis ve takdiriyle birer birer çiğnenmişti”. Fırsatlar manzumesinde vahşi bir rekabet, acımasız bir ikiyüzlülük ve sınırsızca elde etme tutkusu hüküm sürüyordu. Her başarılı eylem ardından meşruiyetini sağlayabiliyordu. Affedilmeyecek tek eylem mükâfatı olmayan bir davranıştı. Teşebbüs ruhunu tatmayan bir Ameri­kalı vaftiz edilmemiş gibiydi. Kısa sürede ülkenin dört bir yanı başarı hikâyeleriyle doldu, taştı. Herşeyin imkân dahilinde olabileceği inancı tek Amerikan mucizesiydi. Ve Amerikalılar’ın yaşam­larında sadık kaldıkları belki de tek inanç buydu.

ABD, gücünü ve hâkimiyetini nereden almıştır? Kapitalizm ve iki büyük Dünya Savaşı bu sorunun küresel çaptaki yanıtıdır, daha küçük ve görünmeyen fakat en etkili yanıtı ise Amerikan yaşam tarzının gündelik hayata nüfuz eden kabiliyetidir. Artık zafer çığlıklarını dinlemeye gerek yoktu. Belki de hiçbir İmparatorluğun gerçekleştiremediği ütopyayı ses­sizce ve yalın usullerle Amerika gerçekleştirmiştir. Şeytanîlik tam da bu olsa gerek. Tüketim kültürünün hiçbir kutsallık, ideoloji ve sınır tanıma­yan gücü karşısında dünyanın en ücra bölgeleri bile topyekûn teslime zorlanmıştır. Amerika’nın dünya hâkimiyetine giden yolları sayısız cehennem taşlarıyla döşenmiştir. Kuşkusuz siyasî geleneklerinde hiçbir ülkeyle tam bir ittifak kurmamak (Jefforsoncu siyaset) ya da merkezî otoritenin varlığını sürekli muhafaza eden Hamiltoncu anlayış, uluslararası arenada Tanrı adına “ebedî barış”ı talep eden yapay sözlerden daha gerçekçidir. Bu şekliyle Amerika’nın Püriten bağnazlığı ilginç sayılabilecek bağnazlık motiflerinden birini oluşturmaktadır. Halk meclislerinde, senatoda, mah­keme salonlarında, Kongre’de o bildiğimiz ifadelerle tekrar edilegelen, yasaları yüceltme, müreffeh bir ülkenin nimetlerinden hep birlikte yararlanma, atalara tapınma ritüeli her Amerikalı’nın işe koyulmadan önce edilen duaları anımsatmaktadır. Yalnızca kendilerinin iyi olduğuna ve bu iyiliklere kendilerini de inandıracak kadar bencilce bir söylemdir bu. 11 Eylül’den sonra güçlü bir şekilde dile gelen Amerikan İstisnacılığı, artık başka dünyaları da kendi bencilliklerine inandırmaya zorlamaktadırlar.

Türkiye’den bakıldığında ise bir Amerika fotoğrafı son derece flu kalır. Özellikle bu konuda herhangi bir muhalif söylem, Avrupa’nın nostaljik düşünsel mirası üzerinden geçinmek zorundadır (Kaldı ki, Avrupa’nın kültürel ve ideolojik kavramları Amerika’da ciddi akisler bulmamıştır).

Keşfettiğimiz Amerika hiçbir zaman olmadı. Bunun siyasî, ekonomik ve kültürel birçok nedeni sıralanabilir. İlginç bir nokta da, entelektüel camiamız konformist ve pragmatik bir hayat algısına sahipken dönem dönem bu konuda bir takım ‘radikal’ düşünceleri hatırına getirmesidir. Doğal olarak antiamerikancı eleştiriler bile fazlasıyla yabancı ve Şeytan’ın her sabah, her akşam bizden duymak istediği kelimelerdir.

Yazar: Kolektif

Yayınevi: Doğu Batı Dergileri

ISBN: S00101-32-005

Boyut: 16x24

Basım Yılı: 2014

Basım Yeri: Ankara

Cilt Durumu: Karton Kapak

Kağıt Türü: 2. Hamur

Dil: Türkçe