Tarihi kapı tokmakları 'tarih' oluyor

Tarihi kapı tokmakları 'tarih' oluyor

İki tokmaklı kapılardaki tokmaklar, çıkardıkları seslere göre farklı mesajlar veriyor

MUĞLA - Karia Bölgesi'nin en önemli yerleşim birimlerinden Menteşe ilçesindeki kentsel sit alanı içinde yer alan tarihi Muğla evlerinin çift kanatlı giriş kapılarında yer alan el şeklindeki kapı tokmakları gün geçtikte yok oluyor.

Muğla'nın tarihi kapı tokmakları, temsil ettikleri kültür ve yaşam biçimiyle beraber yok olmak üzere. Rum ustalar tarafından yapılan, zarafeti ve şıklığıyla göz dolduran, bir dönem mukaddes bile sayılan kapı tokmakları, şimdilerde yaşam savaşı veriyor. Demir, bronz ve pirinç malzemeden dövme ve döküm tekniği ile yapılan Muğla kapı tokmakları, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. Özellikle antika meraklıları tarafından satın alınan kapı tokmaklarının 18. ve 19. yüzyıl Osmanlı kapı halka ve tokmakları kültürünün bir devamı olarak görülüyor.

Tarihi Muğla evlerinin girişini süsleyen kapılardaki kadın eli şeklindeki tokmaklar gelen misafirlerin cinsiyetini de kapının çalış şekline göre belirliyordu. Eğer kapı tokmağı iki defa vurursa gelen misafirin kadın, 3 defa tokmak kapıya vurursa erkek olduğu anlaşılırdı. ya da iki tokmaklı kapılardaki tokmaklardan büyük olan ana tokmaktan ses geliyorsa gelen misafirin erkek, ses daha küçük tokmaktan geliyorsa gelen misafirin kadın olduğunu belirtirdi.

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dr. Ayşe Aydın, "Maden sanatımızın önemli unsurlarından olan kapı tokmakları, Muğla'da 151 yıllık bir tarihe sahiptir. Demir, bronz ve pirinç malzemeden dövme ve döküm tekniği ile yapılmış olan Muğla kapı tokmaklarını tarihlendirmek güçtür. Ancak, form ve üslup açısından 18-19. Yüzyıl Osmanlı kapı halka ve tokmakları geleneğini devam ettirmektedirler. Tokmaklar çift ya da tek kanatlı kapılarda tek ya da çift olarak monte edilir. Her tokmağın sesi ve boyutu ev sahibinin isteğine göre yapılır. İki tokmaklı kapılardaki tokmakların çıkardıkları seslere göre farklı mesajların verildiğine dair inanışlar vardır. Büyük olan ana tokmaktan ses geliyorsa gelen misafirin erkek, ses daha küçük tokmaktan geliyorsa gelen misafirin kadın olduğuna inanılır. Batılılaşma dönemiyle Avrupa'dan ithal edilen ve Anadolu'da moda haline gelerek yerel atölyelerde kalıpları alınarak çoğaltılmış oldukları düşünülen el şeklindeki tokmakların Muğla örneklerinin bazılarını Rum tüccarlar tarafından yurt dışından getirilen demir ve pirinçten yapılmış döküm tokmaklar oluşturmaktadır. Farklı formlara sahip Muğla kapı tokmaklarından çoğu bir kadın elinin bilekten itibaren görünecek şekilde tasarlandığı tokmaklardır. Vurulduğunda sesin tok bir şekilde çıkmasını sağlamak amacıyla avuç içerisine bir nar ya da bir top yerleştirilir. Muğla'nın 19. yüzyıl sivil mimarisinde, kültüründe ve sosyal yaşamında önemli bir yere sahip müşahhas kültürel mirasımıza ait kapı tokmaklarının korunması gerekmektedir "dedi.