100'üncü Barış Nobeli sahibini buldu

2019 Nobel Barış Ödülü ülkesinin Eritre ile olan 20 yıllık savaşını bitirme yönünde gösterdiği çabalar nedeniyle Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed'e verildi. 100'üncü kez verilen ödül son yıllarda tartışmalara yol açmıştı.Dünyanın en prestijli ödüllerinden biri olarak kabul edilen Nobel Barış Ödülü'nü bu yıl kazanan isim açıklandı. Ödülün sahibi ülkesinin Eritre ile olan 20 yıllık savaşını bitiren Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed oldu.

Etiyopya ve Eritre, 20 yıl boyunca sınır problemleri nedeniyle birçok kişinin hayatını kaybettiği uzun bir savaşın içindeydi. İki ülke Temmuz 2018'deki yıllar süren düşmanlığı sona erdirerek ilişkilerini yeniden tesis ettiklerini açıklamıştı.

Nobel Komitesi Başkanı Beri Reiss-Andersen, ödülün Başbakan Abiy'i barış ve uzlaşma yönündeki çabalarına devam edebilmesi için güçlendirmesini umduğunu söyledi.

Nobel tarihinin 100'üncü barış ödülünün sahibi olan Abiy Ahmed, 223 kişi ve 78 kurum arasından sıyrılarak bu ödüle layık görüldü. Bu yıl ödül töreni öncesinde 16 yaşındaki İsveçli çevreci aktivist Greta Thunberg'in ödülün favorilerinden biri olarak gösteriliyordu. Greta Thunberg son olarak Birleşmiş Milletler İklim Eylemi Zirvesi'nde bir konuşma yaparak, zirveye katılan 60 ülkenin liderlerine seslenmişti. Yaptığı duygusal konuşmayla zirveye damga vuran İsveçli aktivist, "Boş sözlerinizle benim hayallerimi, çocukluğumu çaldınız" demiş ve liderlere iklim değişikliğine karşı harekete geçme çağrısı yapmıştı.

Amazon'u korumak için çalışma yürüten Brezilyalı yerlilerin lideri Raoni Metuktire ve Christchurch'te bir camiye yönelik gerçekleştirilen silahlı saldırının ardından gösterdiği duruşla takdir toplayan Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern de ödülü kazanabilecek isimler arasında gösteriliyordu.

2019 Nobel Ödülleri'ni kazananlardan her biri 9 milyon İsveç kronu (831 bin 235 euro) ile ödüllendirilecek. Ödüller, Alfred Nobel'in ölüm tarihi olan 10 Aralık'ta İsveç ve Norveç'in başkentlerinde düzenlenecek törenlerle sahiplerine teslim edilecek.

Nobel Barış Ödülü'nü daha önce kazanan isimler

Ödül, 2018 yılında cinsel şiddetin bir savaş silahı olarak kullanılmasını engellemek için yürüttükleri çalışmalar nedeniyle Denis Mukwege ve Ezidi Nadia Murad'a verilmişti. 2017 yılında nükleer silahların kullanımının yaratacağı tehlikeli sonuçlara dikkat çeken ve bu silahların uluslararası anlaşmalar yoluyla yasaklanması yönünde çalışmalar yürüten Nükleer Silahların Tamamen Ortadan Kaldırılması İçin Uluslararası Kampanya (ICAN) isimli kurum kazanmıştı.

2016 yılındaki sahibi ise ülkesinde 50 yıldan uzun bir süredir devam eden iç savaşı bitirme yönünde gösterdiği çabalar nedeniyle Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos olmuştu. Sontos, FARC örgütü ile yürütülen barış müzakerelerine öncülük etmişti.

2015'te Nobel Barış Ödülü Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü'ne verilmiş, akademi açıklamasında, Diyalog Dörtlüsü'nün 'Arap Baharı'nın ardından Tunus'ta çoğulcu bir demokrasi için gösterdiği çabalardan ötürü' bu ödüle layık görüldüğünü belirtmişti.

2014'te ödül çocuk hakları aktivistleri Pakistanlı Malala Yusufzay ve Hintli Kailash Satyarthi layık görülürken, 2013'te başkanlığını Türk Büyükelçi Ahmet Üzümcü'nün yaptığı Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü'ne (OPCW) verilmişti. 2012 yılında iki dünya savaşının ardından kıtada barışın sağlanmasına öncülük etmesi nedeniyle ödül Avrupa Birliği'ne verilirken, kadın hakları ve barış için gösterdikleri çabalar nedeniyle Ellen Johnson-Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman 2011 Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüştü.

2010'da Nobel Barış Ödülü siyasi tartışmaların odağında Çinli muhalif Liu Şiaobo'nun olmuştu. Cezaevinde bulunan Liu'nun ödülü almak için törene katılması yönünde kampanya yürütülse de Pekin yönetimi buna izin vermemişti. Ödül törenini aralarında Çin, Rusya, Pakistan ve Suudi Arabistan'ın da olduğu 19 ülke boykot etmişti.

Nobel Komitesi daha önce tartışmalı kararlar da almıştı

Nobel Komitesi'nin 2012 yılında ödülü Avrupa Birliği'ne vermesi, birlik üyesi ülkelerin bazılarının dış politikaları, yaşanan hak ihlalleri ve finansal krizler nedeniyle eleştirilmişti.

Daha önce ödülü kazanan Arbişop Desmond Tutu, Mairead Maguire ve Adolfo Perez Esquivel gibi isimler AB'nin gerekli kriterleri sağlamadığını savunarak, ödülün verilememesi gerektiğini söylemişti.

2009'da ABD Başkanı Barack Obama'ya verilen ödül de tartışma yaratmış ve sürpriz bir tercih olarak değerlendirilmişti. Obama da ödülü kazanmayı beklemediğini söylemişti.

1973'te Henry Kissinger, Vietnam Savaşı'nı bitiren anlaşmayla ilgili çabaları nedeniyle ödüle layık görülmüş ancak Kissinger'ın Richard Nixon yönetiminde ulusal güvenlik danışmanı olarak görev alması nedeniyle ödülün kendisine verilmesinin uygun olup olmadığı sorgulanmıştı.

1948'de kriterleri karşılayan çıkmadı

1948'te ise Nobel Komitesi, kimsenin kriterleri karşılmadığını belirterek ödülün kimseye verilmeyeceğini duyurmuştu. O yılın daha erken tarihlerinde öldürülen Mahatma Gandhi'ye ödülün verilmesine yönelik yapılan çağrılar sonuçsuz kalmıştı.

İsveçli bir sanayici ve dinamitin mucidi olan Alfred Nobel'in kendisi Barış Ödülü'nün 'uluslar arasındaki dostluğu ilerletmek, daimi orduları feshetmek veya azaltmak ve barış kongreleri kurmak için en çok veya en iyi şeyi yapan kişiye' gitmesi gerektiğini söylemişti.