Bataklıklarımızın Doğal Sineksavarları

Diyarbakır'da Güneş Dicle Üniversitesi Kampusunun üstünde yükselmeye başladığında büyük bir sis tabakası oluşur Dicle Vadisinin üstünde. Vadi boyunca Dicle Nehrinin her iki yakasında da tarımın yapıldığı bu bölgeye Hevsel Bahçeleri deniyor. Yüzyıllardır Diyarbakır ve komşu kentlerin hemen bütün sebze ve meyve ihtiyacını karşılayan bu bahçedeki arkları mesken edinen Mavigerdan ve Çıvgınları gözlemliyorum. 7- 8 yıl öncesinde de 10 gün süreyle gözlemlediğim Mavigerdan ve Çıvgınlar bu kez bir hafta süreyle gözlemledim. Her bir Mavigerdan ve Çıvgın tam birer doğal sinek, sivrisinek ve böceksavar konumunda…

Doymak nedir bilmiyorlar

Sabahın ilk ışıklarından itibaren tarım alanlarının sulamalarında kullanılan arklarda sivrisinek ve yumuşakçaları avlamaya başlayan bu iki sevimli kuş, doymak nedir de bilmiyor. Çünkü bu kuşlar sabahtan akşama kadar durmadan arklardaki sinek, sivrisinek, böcek ve solucanları tüketiyor.

Bol proteinli solucan ve mavigerdan

Özellikle mevsim itibarıyla çiftleşmeye başlayan Mavigerdanlardan dişisinin yumurtlama döneminde bol proteine ihtiyacı var. Bu nedenle dişi Mavigerdanlar genellikle küçük akarsuların bulunduğu arklardaki çamurlu alanlarda bol bol solucan tüketiyor. Kimi zaman da yüzünü havaya kaldırıp sivrisinekleri gözlemleyen bu sevimli kuş ani bir refleksle havadaki sivrisineği kapıyor ve daha sonra yeniden başını önüne eğip ıslak zeminin altındaki solucanları arıyor. Mavigerdanlar solucanların nerede olduğunu bir şekilde öğrenmiş, ayağıyla ıslak semini yoklayarak ve eşeleyerek solucanlara ulaşıyor ve ani bir hamleyle avını kapıp midesine indiriyor. Erkek Mavigerdanlar ise dişiler kadar solucan yemezse bile gün boyu sivrisinek avlıyor. Başını havaya kaldırıp sağından solundan uçuşan sivrisinekleri bir süre gözlemleyen Mavigerdan çok hızlı bir refleksle sıçrayıp avını kapıyor ve bu serüven gün boyu devam ediyor. Zaman zaman arklardaki yumuşakçaları da midesine indiren Erkek Mavigerdanları dişilerden ayırt etmek pek zor bir iş değil. Erkekler dişilere oranla çok daha iridir ve genelde her ikisi de yuvalarının bulunduğu alanla yaşarlar. Kimi Mavigerdanların, gerdanlarının tam ortasında enine boyunca ince beyaz bir çizgi bulunuyor. Bunun da orta Avrupa'daki türlerden olduğu biliniyor.

Doğal sineksavar iş balında

Kış mevsiminsen son günlerin yaşandığı ve ilkbahara "merhaba" demeye başladığımız bu günlerde Hevsel'de görülmeye başlayan zeytinsi rengiyle serçenin 3'te 2'büyüklüğünde olan Çıvgınlar ise yumuşakçalardan ziyade gün boyu sivrisinek tüketiyor. Başı küçük ve yuvarlak, gagası küçük, bacakları ince ve siyahımsıdır. Üst tarafı soluk zeytin yeşili, alt tarafı sarımsı olan Çıvınlar, sivrisinek larvalarının çıktığı bu dönemde küçük akarsuların bulunduğu bölgelerde tünedikleri dalda bir süre sivrisinekleri kollayarak ani bir hamleyle avını havada yakalıyor. Çıvgınlar kimi zaman avını kovalarken ilk vuruşta başarılı olmayabiliyor. Sivrisinekleri, kanat çırparak havada asılı dururken avlayan Çıvgınlar, avını ani bir hamleyle gagasıyla alıyor. Eğer 1. ve 2. denemede başarılı olmazsa bile 3. hamlede işi bitiriyor. Bu söylediklerim saniyeler içinde olu veriyor tabii... Çıvgınlar, Mavigerdanlar gibi Türkiye'nin hemen her bölgesindeki sulak alanlarda bulunabiliyor.