Süreç "Teşvik" Etmedi

Gerek "çözüm süreci" gerekse yeni teşvik sistemi, Diyarbakır'da yatırımlara henüz yansımadı. Kentte 2013 yılının 9 ayında 76 yatırım teşvik belgesi alındı. Bu rakam 2010'da alınan teşvik belgelerinin altında kalırken, 2011 ve 2012'de alınan teşvik belgesi sayısı ile arasında çok küçük bir fark görüldü.

DTSO Başkanı Ahmet Sayar, sürecin bölgeye ilgiyi arttırdığını ancak bu ilgilinin henüz yatırımlara yansımadığını belirterek, yatırımcıların çözüm sürecinin olumlu olarak sonuçlandırılmasını ve "kalıcı barışı" beklediğini söyledi. Sayar, OSB'de yaşanan altyapı sıkıntılarının da yatırımları beklettiğine dikkat çekti

Ne "çözüm süreci" ne de Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın Diyarbakır'ın da içerisinde bulunduğu 6. Bölgeyi "şahlandıracak" dediği son teşvik paketi, kentte yatırımları henüz arttırmadı. Bu durum Ekonomi Bakanlığı'nın yayımladığı 2013 Eylül Dönemi Teşvik Bülteni'nde gözler önüne serildi.

Buna göre, Diyarbakır'ın 2013 yılının ilk 9 ayında, sabit yatırım tutarı 654 milyon TL olan 76 teşvik belgesi aldığı belirtilirken, 322 kişilik istihdam öngörüldü. 9 aylık süre içerisinde en fazla yatırım teşvik belgesi henüz "çözüm sürecinin" başlamadığı şubat ayında alındı. Şubatta 13 belge alınırken, bunu 11 belgeyle mart, 10'ar belgeyle ocak ve mayıs, 8'er belgeyle temmuz ve eylül, 6 belgeyle haziran, 5'er belgeyle de nisan ve ağustos ayları takip etti.

EN FAZLA 2010'DA

13 yıllık teşvik sürecine bakıldığında ise Diyarbakır'da en fazla teşvik belgesinin 2010 yılında alındığı görüldü. 2001 yılında sabit yatırım tutarı 72 milyon TL olan 29, 2002'de sabit yatırım tutarı 84 milyon TL olan 16, 2003'te sabit yatırım tutarı 29 milyon TL olan 9, 2004'te sabit yatırım tutarı 10 milyon TL olan 20, 2005'te sabit yatırım tutarı 60 milyon TL olan 30, 2006'da ise sabit yatırım tutarı 78 milyon TL olan 26 yatırım teşvik belgesi alındı. 2007'de bu sayı 41'e çıkarken, sabit yatırım tutarı ise 232 milyon TL olarak belirlendi. Ancak teşvik belgelerindeki sayı 2008'de tekrar düşüne geçti. Bu yıl sabit yatırım tutarı 31 milyon TL olan 17, 2009'da ise sabit yatırım tutarı 126 milyon TL olan 31 yatırım teşvik belgesi alındı. 2010'da teşvik belgelerinde ciddi bir artış yaşandı. Söz konusu yılda alınan 90 belge için 298 milyon TL sabit yatırım tutarı öngörüldü. 2011'de sabit yatırım tutarı 290 milyon TL olarak belirlenen 71, 2012'de ise sabit yatırım tutarı 350 milyon TL olarak belirlenen 68 yatırım teşvik belgesi alındı. 13 yıllık süre zarfında ise Diyarbakır'ın toplam 524 yatırım teşvik belgesi aldığı kaydedildi. Bu belgelerin toplam sabit yatırım tutarının ise 2 milyar 322 milyon TL olduğuna dikkat çekildi.

ŞİRKETLERDE DE DURUM AYNI

Kentte teşvik belgelerinin yanı sıra şirketleşme ve markalaşma konularında da ilerleme kaydedilmediği görüldü. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) rakamlarına göre Diyarbakır'da 2013'ün ilk 9 ayında, 386 şirket kurulurken, 70 şirket tasfiye edildi, 57 şirket de kapandı. 2012'nin aynı dönemine bakıldığında ise 395 şirketin kurulduğu, 98 şirketin tasfiye edildiği, 53 şirketin de kapandığı görüldü.

Süreç markalaştırmadı

"Çözüm süreci" etkisini markalaşmada da göstermedi. Türk Patent Enstitüsü'nün (TPE) istatistiklerine göre, Diyarbakır'da 9 ayda 230 marka başvurusu yapıldı. En fazla başvuru yine şubat ayında gerçekleşti. Yapılan başvurulardan, 150'si tescillendi. Geçmiş yıllarda bakıldığında ise 2009'da 233 başvurudan 116'sı, 2010'da 267 başvurudan 174'ü, 2011'de 345 başvurudan 116'sı, 2012'de 416 başvurudan 201'i tescillendi.

"YATIRIMCIDA KAYGI SÜRÜYOR"

Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) Başkanı Ahmet Sayar, süreçle birlikte Diyarbakır'a yatırımların arttığına ilişkin haberlerin fazlaca abartıldığını belirterek, yatırımlarla ilgili dile getirildiği gibi olağanüstü bir artışın söz konusu olmadığına dikkat çekti. Sürecin bölgeye ve Diyarbakır'a yerli ve yabancı yatırımcı ilgilisinin arttığını ancak bunun henüz yatırımlara yansımadığını vurgulayan Sayar, şunları kaydetti:

"Bunun birkaç tane gerekçesi var. Birincisi başlatılan sürecin halen kalıcı bir barışa dönüştürülmemesi. Yatırımcılar uzun vadeli planlar yapıyor ve halen bölge ile ilgili kaygıları var. Yatırımcıların büyük çoğunluğu kalıcı bir barışı bekliyor. Mevcut süreç bölgeye ilgiyi arttırdı ancak pratiğe dönüşmüş bir durum söz konusu değil. İkinci neden Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi'ndeki alt yapı sıkıntısı. Mevcut OSB'nin dar olması ve uzun vadeli planlamalar yapılmayıp ek alanlar oluşturulamadığı için yatırımcıya yer tahsisi halen yapılamıyor. Yatırımcıların çoğuna yeni yeni yer tahsisleri yapılacak. Diyarbakır son teşvik paketi açıklandığında buna hazır durumda değildi. Bunun için 188 hektarlık bir alan tahsis edildi. OSB'nin tapusu alındı ancak halen altyapı sıkıntıları var. Bunun tamamlanması da zaman alacak. Üçüncü neden ise yıl içerisinde 4 ay yatırımcıya yer tahsisi bedelsiz olarak verilmedi. Bu da önemli etkenlerden birini oluşturdu. Ancak tüm bu sorunların giderilmesi ve özellikle kalıcı barışın sağlanması ile Diyarbakır hak ettiği yatırımlara kavuşabilir."