652 Yıllık Bir Efsane: Kırkpınar

SALİH BARAN - Osmanlı'nın Rumeli'ne geçişiyle başladığı kabul edilen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri'nde pehlivanlar bu yıl 652. kez Kırkpınar çayırında birbirlerinin sırtını yere getirmek için Er Meydanı'na çıkacak.

Özünün korunarak geleceğe aktarılması için her yıl uygulanmasına özen gösterilen ritüelleri, adetleri ve efsaneleri, Kırkpınar'ı diğer yağlı güreşlerden de farklı kılıyor. Kispetinden, zembiline, kırmızı dipli mumla davetinden, ağalık koçuna, içinde bir kültürü barındıran Kırkpınar'ın vazgeçilmez ögeleri şöyle sıralanıyor:

Ağa: Eskiye nazaran bugünlerde sadece bir simge durumunda olsa da, ağa Kırkpınar'ın vazgeçilmez ögelerinin başında gelir. Eskiden güreşleri düzenleme, konukları ağırlama, ödüller dağıtma görevi olan ağanın pek çok görevi Edirne Belediyesi ve Türkiye Güreş Federasyonu tarafından yapılmaktadır.

Başpehlivan: Kırkpınar'da baş güreşlerinde rakibini yenen pehlivan Türkiye başpehlivanı unvanını alır. Bu unvanı 3 kere üst üste alan başpehlivan altın kemerin ebedi sahibi olur.

Kispet: Manda, dana derisinden yapılan pehlivan giysisidir. Beli sarması için bel kısmında kalın bir ip bulunan kispetin, paça kısmı da bir sicimle bağlanır. İyi bağlanmayan bir paça, rakip güreşçinin parmaklarını paçadan içeri sokup avantaj sağlaması anlamına gelir. Kispetler zembil adı verilen hasır çantalarla taşınır.

Peşrev: Pehlivanın rakibiyle güreşe tutuşmadan önce yaptığı egzersizlerin bütünüdür. Belirli bir ritüeli bulunan peşrev, pehlivanı seyreden güreşçiyi coşturarak, güreşçiye moral de yükler. Hakem heyeti önünde toplanan pehlivanlar, cazgırın tanıtımıyla peşreve başlar. Üç ileri, üç geri gidişten sonra yere sol diz ile çökülür. Önce sağ el yere, dize, dudağa ve alına vurulur. Bu şekilde çayırda gidiş geliş yapılır, bu sırada karşılaşılan rakibin paçaları yoklanır, sırtı sıvazlanır, enseler bağlanır, eller tutuşulur.

Yağlanma: Güreşte, her iki pehlivan da savunma amaçlı yağlanır, yağ sürülen vücut kolay kavranamaz. Pehlivanlar, omuzlarına, göğüslerine, kol ve kispetlerine yağ sürerler.

Cazgır: Salavatçı da denen cazgırın görevi, hakem heyetinin eşleştirdiği pehlivanların adlarını, memleketlerine uygun manilerle söyler, pehlivanları güreşe dua ile davet eder.

Davulcu ve zurnacı: Güreşlerin olmazsa olmaz ögelerindendir. Çaldıkları ezgilerle pehlivanları ve seyirciyi coştururken, kimi zaman da güreşteki temponun düştüğünü, daha düşük tempoda davul-zurna çalarak pehlivanlara aktarırlar.

Kırmızı dipli mum: Kırkpınar'ın davet simgesidir.

-Yağlı güreş oyunları

Ayakta ve yerde yapılan güreşlerde oyunlar, elense, tırpan, kaz kanadı, ayakta güreşi bağlama, budama, paça, kazık, kepçe, kemane, kolbastı, köstek, künde, boyunduruk, kurt kapanı, yanbaş, sarma gibi sıralanmaktadır.

Yağlı güreş kurallarına göre, rakibi sırt üstü getirmek, rakibini kucaklayıp, ayağını yerden kesmiş vaziyette en az üç adım taşımak, rakibi pes ettirmek, rakibin ayağından kispetini çıkarmak ya da boydan boya kispetin yırtılması yenilmenin işaretidir.

Yağlı güreşlerde hakeme, seyirciye veya rakibe söz ya da işaretle hakaret etmek, rakiple tartışmak, güreşi sulandırmak, şike yapmak, güreş kurallarına uymamak, hakeme riayet etmemek ceza gerektirir

-Kırkpınar efsanesi

Tarihi kaynaklara göre, Rumeli'nin fethini gerçekleştirecek akıncı birliklerinin öncü kuvvetlerini oluşturan 40 namlı asker, mola zamanlarında hem eğlenmek hem de kuvvetten düşmemek için bir anlamda idman saydıkları güreşe tutuşurlar.

Yine bir mola sırasında Edirne yakınlarındaki Ahıköy'de Ali ve Selim adındaki iki kardeş, saatlerce güreşmelerine rağmen yenişemez ve ısrarla birbirini kündeye getirmek üzere verdikleri mücadelede her ikisi de oldukları yerde canlarını verir. Akıncılar iki kardeşi bir söğüt ağacının altına gömerek, vazifeleri gereği yollarına devam eder.

Yıllar sonra akıncılar, arkadaşlarının mezarını ziyaret için gittiklerinde iki pehlivanın mezarlarının bulunduğu yerde bir pınar görürler ve burası bundan sonra Kırkpınar olarak anılmaya başlar. - Edirne