Hanehalkı Tüketim Harcaması

Hanehalkı Bütçe Araştırması'nın 2012 yılında elde edilen sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı % 25,8 oranıyla konut ve kira harcamaları alırken, harcamaların % 19,6'sı gıda ve alkolsüz içeceklerden oluştu. Türkiye genelinde yapılan harcamalar içinde sağlık harcamalarına % 1,8 ve eğitim hizmetleri harcamalarına ise % 2,3 oranında pay ayrıldı.

Hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcaması değeri 2011 yılında 2 120 TL iken 2012 yılında 2 366 TL olarak tahmin edildi. 2012 yılında kentsel yerlerde 2 642 TL olan hanehalkı başına aylık ortalama harcama değeri, kırsal yerlerde 1 741 TL olarak hesaplandı.

Araştırmanın 2011 ve 2012 yılı sonuçları karşılaştırıldığında; 2011 yılında % 20,7 olan gıda harcaması payının 2012'de % 19,6 olarak gerçekleştiği, alkollü içecek, sigara ve tütün harcaması payının % 4,1'den % 4,2'ye, giyim ve ayakkabı harcamalarının % 5,2'den % 5,4'e, ev eşyası harcaması payının % 6,4'den % 6,7'ye, kültür ve eğlence harcamaları payının % 2,7'den % 3,2'ye, eğitim hizmetleri harcamalarının % 2'den % 2,3'e, otel, lokanta ve pastane harcamalarının % 5,7'den % 5,8'e yükseldiği; sağlık harcaması payının % 1,9'dan % 1,8'e, haberleşme harcaması payının % 4'den % 3,9'a ve çeşitli mal ve hizmet harcamaları payının ise % 4,3'den % 4,2'ye düştüğü; konut ve kira harcamaları payı (% 25,8) ile ulaştırma harcamaları payının (% 17,2) ise değişmediği gözlendi.

Gelire göre sıralı % 20'lik gruplar itibariyle tüketim harcamalarının dağılımına bakıldığında; birinci % 20'lik grupta (en düşük gelir grubu) yer alan hanehalklarının gıda harcamasına ayırdıkları pay % 29 iken, beşinci % 20'lik gruptaki (en yüksek gelir grubu) hanehalklarının gıda harcamalarına ayırdığı payın % 14,4 olduğu görüldü. Eğitim hizmetleri harcamalarının oranı ise birinci % 20'lik grup için % 0,6 seviyesindeyken beşinci % 20'lik grup için % 4,1 oldu.

Toplam gıda ve alkolsüz içecekler harcamasının % 12,9'u gelire göre sıralı birinci % 20'lik grupta yer alan hanehalkları, % 27,7'si ise beşinci % 20'lik grupta yer alan hanehalkları tarafından yapıldı. Konuta yapılan harcamaların % 11,3'ü birinci % 20'lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken % 31,8'i beşinci % 20'lik gruptaki hanelerde oluştu. Toplam eğitim hizmetleri harcamalarında ise birinci % 20'lik grubun payı % 2,3 iken beşinci % 20'lik grubun payı % 66,8 oldu. Ulaştırma için yapılan harcamaların sadece % 4,6'sı birinci % 20'lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken % 48'i beşinci % 20'lik grup tarafından yapıldı.

Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan hanehalkları gıda harcamalarına %17,9 oranında pay ayırırken, temel gelir kaynağı emeklilik geliri olan hanehalklarının harcamalarının % 24,4'ü gıda harcamalarından oluştu. Konutla ilgili harcamalara ayrılan payın en yüksek olduğu hanehalkları % 35 oranı ile temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer geliri olan haneler iken %23,3 oranı ile en düşük payı ayıran hanelerin ise temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalkları olduğu görüldü. Temel gelir kaynağı emeklilik geliri olan haneler eğitime %1 oranında pay ayırırken temel gelir kaynağı gayrimenkul ve menkul kıymet geliri olan hanelerin eğitim harcamaları oranı %6,4 oldu.