Zal Mahmut Paşa Külliyesi İhya Ediliyor

Çiğdem Pala - Kanuni Sultan Süleyman'ın büyük oğlu Şehzade Mustafa'nın öldürülmesinde önemli rol oynayan Zal Mahmut Paşa'nın kendi adına Mimar Sinan'a yaptırdığı külliye, Eyüp Belediyesi tarafından 4 milyon 170 bin lira bedelle restore ediliyor.

Külliyenin medrese bölümünde, mehteran kıyafetleri ve çalgı aletlerinin sergileneceği, mehter eğitimi ve dinletilerinin yapılacağı Mehteran Akademisi'nin oluşturulması planlanıyor.

Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetindeki 5 asırlık külliyenin Eyüp Belediyesi'ne tahsisi sağlandıktan sonra Koruma Kurulu onaylı projeleri doğrultusunda restorasyon uygulamasına 2011 yılı sonunda başlandı.

Restorasyon çalışmaları kapsamında medrese, türbe, çeşme ve caminin beden duvarlarının sıva raspaları yapılarak, özgün detaylar ortaya çıkarıldı. Niteliksiz eklentilerden arındırılarak özgün yapım tekniğine uygun olarak yeniden ihya edilen külliyenin, ahşap kündekari kapıları, ocakları, pencereleri, kurşun kaplamaları, zemin kaplamaları yenilendi, özgün kalem işlerinin projeleri hazırlanarak yapıma hazır hale getirildi.

Eyüp Belediye Başkanı İsmail Kavuncu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Eyüp'te, projesi yapılmamış, restore edilmesi gereken kamuya ait tarihi eserin kalmadığını anlattı.

Koruma Uygulama ve Denetim Bürosu sayesinde ilçede birçok restorasyon gerçekleştirdiklerini aktaran Kavuncu, tarihi eserlerin aslına uygun olarak ihya edildiğini anlattı.

Belediye Başkanı İsmail Kavuncu, Kanuni Sultan Süleyman döneminin önemli vezirlerinden biri olan Zal Mahmut Paşa'nın yaptırdığı külliyenin, Mimar Sinan'ın son eserlerinden biri olduğunu hatırlattı.

Kademeli yapısıyla dikkati çeken külliyenin Eyüp'ün önemli simgelerinden biri olduğunu ifade etti.

Medrese, türbe ve camiden oluşan külliyenin 1766 yılında depremde zarar gördüğünü ve 2. Mahmut döneminde elden geçirildiğini aktaran Kavuncu, külliyenin ikinci kez 1955 yılında restore edildiğini söyledi.

Kavuncu, Eyüp Belediyesi olarak gerçekleştirdikleri restorasyon çalışması kapsamında külliyenin aslına uygun olarak horasan sıvası kullanılarak ihya edildiğini belirtti.

-Mehter kültürü Eyüp'te yaşatılacak-

Restorasyonun ardından külliyenin kazanacağını anlatan Kavuncu, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Tarihi eserler restore edildikten sonra fonksiyonel olarak kullanılmazsa çok hızlı şekilde tekrar deforme oluyorlar. Camilerin kullanım amacı belli ve fonksiyonel anlamda bir sıkıntı yok. Medreseler ve külliyeler ise daha çok kültürel hizmetlere mekan oluyorlar. Zal Mahmut Paşa Külliyesi'nin restorasyonu tamamlandıktan sonra medrese bölümü, Mehteran Akademisi olarak hizmet verecek. Küçük ve yetişkin mehteranların eğitimleri bu akademide yürütülecek. Mehteran kıyafetleri ve çalgı aletleri sergilenecek. Medresede hem turistik hem de kültürel bir aktivite yürütülecek."

Kavuncu, yaz aylarında külliyenin restorasyonunun tamamlanmasının planlandığını söyledi.

-Külliyenin özellikleri-

Eyüp'te Defterdar Caddesi ile Zal Paşa Caddesi arasında yer alan Zal Mahmut Paşa Külliyesi, cami, medrese, türbe ve çeşmeden oluşuyor. Külliyenin merkezini oluşturan cami, heybetli duvarlarıyla Haliç Sütlüce'den bile görülebiliyor.

Duvarları taş ve tuğla karışımı olan cami tek şerefeli. Büyük bir kubbeyle örtülü olan caminin çini mihrabı ve minberi kalem işleriyle süslü. Evliya Çelebi'nin çok methettiği minber, mihrap ve müezzin mahfilindeki ince işçilikler, 16. yüzyılın en güzel örneklerinden. İç avlu, son cemaat yeriyle birlikte 17 sütun ve 15 kubbeyle çevrili olan külliyenin ortasında, 8 sütunlu şadırvan yer alıyor. Kuzeyde yer alan merdivenle, alt medreseye ve avluya iniliyor.

Caminin içinde üç yanda, dörder sütunlu düz tavanlı revaklar bulunuyor. Caminin yan duvarlarında sık aralıklarla görülen iki sıra pencere, Mimar Sinan'ın diğer eserlerinde görülmemiş bir uygulama olarak dikkati çekiyor.

Sekizgen, tek kubbeli, girişi 6 sütunlu revaktan olan türbede Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Zal Mahmut Paşa ile Sultan 2. Selim'ın kızı olan eşi Şah Sultan'ın kabri bulunuyor.

-Şehzade Mustafa'nın öldürülmesine yardım etti-

Aslen Boşnak olan ve devşirilerek enderuna giren Zal Mahmut Paşa, kapıcıbaşılık, dördüncü ve beşinci vezirlik, Halep ve Anadolu Beylerbeyliği gibi önemli görevlerde bulundu.

Zal Mahmut Paşa'ya, "Zal" lakabı çok kuvvetli bir güreşçi olması dolayısıyla Kanuni Sultan Süleyman tarafından verildi. Zal Mahmut Paşa, Kanuni Sultan Süleyman'ın büyük oğlu Şehzade Mustafa'nın öldürülmesi trajedisinde önemli rol oynadı. Tarihçilerin anlatımlarına göre; "Kanuni Sultan Süleyman oğlu Şehzade Mustafa'yı çadırında kabul edeceğini haber verdi. Şehzade Mustafa uzun süredir görüşmediği babasının huzuruna çıkmak ümidiyle girdiği çadırda, yedi dilsiz celladın saldırısına uğradı. Kendisini boğmak için üzerine saldıran cellatlara karşı koyan Şehzade Mustafa bir taraftan da babasını yardıma çağırdı. Çadıra giren Kapıcıbaşı Mahmut Ağa, Şehzade Mustafa'yı arkasından kavrayarak boyunduruk vurdu. Zal Mahmut Ağa, Şehzade Mustafa'nın dilsizler tarafından boynuna kement atılarak boğulmasına yardım etti.

Kanuni Sultan Süleyman'ın ardından tahta çıkan 2. Selim, Zal Mahmut Ağa'yı hizmetinin karşılığı olarak paşalığa yükseltti, vezirliğe getirdi. Zal Mahmut Paşa, Sultan 2. Selim'in kızı Şah Sultan ile evlendi. Zal Mahmut Paşa'nın bu evlilikten ismi tespit edilemeyen bir kızı ile oğlu Köse Hüsrev Paşa dünyaya geldi.

1580 yılında 50 yaşındayken hayatını kaybeden Zal Mahmut Paşa, aynı yıl vefat eden eşi Şah Sultan ile birlikte inşa ettirdiği külliyeye defnedildi.

Yayıncı: Sabri Çelebioğlu - İSTANBUL