Anne Sütünden Sonra En Değerli Besin

Uluslararası Yumurta Komisyonu'nun (IEC) 1996 yılında Viyana toplantısında ilan ettiği "Dünya Yumurta Günü" dünyanın birçok ülkesinde çeşitli etkinliklerle kutlanıyor. Son beş yıldır da Türkiye'de kutlanan bu günde, özellikle çocuklar için çok önemli bir protein kaynağı olan yumurtanın besin değerlerine dikkat çekiliyor ve tüketiminin artırılması hedefleniyor.

Türkiye'de yıllık kişi başı yumurta tüketimini, Avrupa Birliği ülkeleri ortalamasına çıkarmayı amaçlayan KTG (Kanatlı Ürünleri Tanıtım Grubu) ve YUM-BİR, 31 Ekim-3 Kasım arasında "Yumurta Zirvesi" düzenliyor. Avrupa'da yıllık kişi başı yumurta tüketim ortalamasının 225 adet, Japonya'da 328, Amerika'da 247 iken Türkiye'de ise bu rakam 185. Bu da protein ve vitamin deposu yumurtanın ülkemizde yeterince tüketilmediğini gösteriyor. İşte yumurta hakkında bilmemiz ve hatırlamamız gerekenler:

Anne sütünden sonra gelen en değerli besin

Mükemmel bir gıda olan yumurta, yüksek değerde protein ihtiva ettiği için yemeklerde kullanılabiliyor. İçinden 10 temel aminoasit barındıran yumurta, ayrıca A, D, E vitaminleri, thiamin, niacin, riboflavin, demir ve fosfordan oluşan  11 temel gıdayı temin ediyor. Yemeklerinize koyacağınız birkaç yumurta (60-90 gr) balık veya beyaz et yerine geçebiliyor. İçeriğinde çocukların zihin gelişimi için gerekli olan kolini de barındıran yumurtanın sarısındaki A vitamini ise gözlerin iyi görmesine, kemik gelişimi ve sağlıklı dişler için gerekli vücut hücrelerinin gelişmesine, solunum ve sindirim sisteminin sağlıklı olmasına ve enfeksiyonlara karşı korunmasına katkı sağlıyor. Eksikliği çocuklarda kemik bozukluklarına yol açan D vitamini açısından yumurta, deride güneş ışınlarından sentezlenen bu vitamine sahip bir kaç besin arasında yer alıyor. Yumurtayla alınan D vitamini, vücudun diğer besinler yoluyla alınan kalsiyumu kullanmasına da yardımcı oluyor. İnsanların ihtiyacı olan 13 vitamin ve minerale sahip olan yumurtadaki E vitamini, vücudu zararlı maddelere karşı koruyor. B grubu vitaminler ise bazı besin öğelerinin enerjiye çevrilmesine katkı yapıyor. Yumurta, deri ve göz sağlığı için gerekli olun B2 vitamini açısından da oldukça zengin bir ürün olarak biliniyor.

Demir ve çinko gibi sağlık için gerekli minerallerce de zengin besin kaynağı olan yumurta özellikle büyüme, gelişme ve bağışıklık sisteminde rolü olan çinko minerali açısından da iyi kaynak olmanın yanı sıra düşük enerji içeriğine karşın birçok önemli besin ögesini yüksek oranda barındırıyor.

Bu özelliği nedeniyle besleyici değeri yüksek besin olarak değerlendiriliyor. Hayvansal kaynaklı besin olmasına rağmen yağ içeriği düşük olan yumurtada bulunan 4.5 gram dolayındaki yağın 1.5 gramı doymuş, kalanını doymamış yağ asitleri oluşturuyor. Yumurta, kalp-damar hastalıkları için risk faktörü olan doymuş yağ asitlerini düşük oranda içeriyor.

Yumurta satın alırken dikkat edilmesi gerekenler

Yumurta satın alınırken kabuğunun temiz olmasına dikkat edilmeli. Çatlak ve kırık yumurtalar satın alınmaması gerekiyor. Unutmayınız ki bu yumurtalar tazeliğini daha çabuk kaybedip, bozulabiliyor. Ayrıca mikroorganizmaların üremesi için uygun bir ortam oluşturuyor. Ev koşullarında yumurtanın buzdolabında saklanması gerekiyor. Çabuk bozulmasını önlemek için kullanılacağı zaman yıkanmalı. Yumurtanın tazeliği en iyi kırıldığında anlaşılıyor. Taze yumurta kırıldığında yumurta akı ve sarısı tamamıyla yayılmaz ve birbirine karışmıyor. Yumurta sarısı yüksek görülüyor. Bayat yumurtanın su ve CO2 kaybı nedeniyle ağırlığı azalıyor. Tuzlu suya atılacak olursa, taze yumurta dibe çökerken bayat yumurta ise yüzeyde kalıyor.

Yumurta çiğ olarak tüketilmemelidir

Yumurta çiğ olarak tüketilmemelidir. Çiğ yumurtanın hem sindirimi güçtür hem de B grubu vitaminlerinden biotin vücutta kullanılamaz. Yumurta kullanılmadan bir sure önce buzdolabından çıkartılması gerekiyor. Böylece haşlanırken çatlaması önlenmiş olur ayrıca kek ve pastalarda kabartıcı özelliğinden yararlanılabiliyor.

Yumurtanın pişirilme süresinin iyi ayarlanması gerekiyor. Eğer yumurtayı haşlama süresi uzarsa ve yumurta bayatsa sarıdaki demir, sülfür ile birleşerek yumurta sarısının etrafında yeşil bir halka oluşuyor. Demirin kullanımı azalıyor.

Yumurta, kabuklu olarak pişirildiğinde 4 dakikada beyazı, 12 dakikada tamı katılaşıyor. Yumurtayı haşlama süresi uzarsa ve yumurta bayatsa sarısındaki demir, beyazdaki sülfür ile birleşerek yumurta sarısının etrafında yeşil bir halka oluşuyor. Uzun süre pişirilen yumurtaların sindirimi güçleşiyor ve uygulanan pişirme yöntemine göre B grubu vitaminlerde kayıplar oluşuyor. Kayıpları önlemek için yumurtayı yağa kırma yerine, diğer yöntemler ile pişirilmesi öneriliyor.

Nasıl saklanmalı?

Yumurta çabuk bozulan gıdalardan olduğu için  buzdolabında karton ambalajıyla muhafaza edilmesi gerekiyor. Yumurta; oda sıcaklığında 7 gün, buzdolabında 1 ay süreyle sağlıklı olarak muhafaza edilebiliyor. Pişmiş yumurta kabuğun kırılmasından sonra 7-9 gün buzdolabında saklanabiliyor.

Yumurta sarısı ve beyazındaki renk farklılığının sebebi nedir?

Yumurta sarısının koyuluğu tavuğun yemine göre değişebilir ve yumurtanın besleyiciliği veya kalitesi üzerinde herhangi bir etkisi bulunmuyor. Tavuk yeminde önerilen miktarından daha fazla buğday bulunursa yumurta sarısı açık, mısır bulunursa koyu olabiliyor.

Bazen yumurta beyazı hafif yeşilimsi bir renkte olabilir. Bunu  sebebi yumurtadaki riboflavin (vitamin B12)'dir. Taze yumurtadaki karbondioksit ise yumurta beyazının bulanıklaşmasına sebep olabiliyor. Her iki durumda da yumurta kalitesi ve besleyiciliğinde herhangi bir değişme olmuyor.

Kahverengi yumurtalar beyazlara göre daha besleyici midir?

Hayır. Yumurtanın kabuk rengi tavuğun cinsiyle alakalıdır. Kahverengi ve beyaz yumurtalar besleyicilik yönünden aynıdır.