Türkiye, Astronomide Sınıf Atlayacak

AYŞE YILDIZ - Orta Doğu ve Balkanların en büyük, dünyanın ise en yüksek rakımlı üçüncü teleskobu özelliğini taşıyan Doğu Anadolu Gözlemevi Projesi sayesinde Türkiye'nin hem astronomide hem de bilimde büyük bir atılım gerçekleştirerek, sınıf atlaması hedefleniyor.

Atatürk Üniversitesi Astrofizik Uygulama ve Araştırma Merkezi (ATASAM) Müdürü, Fen Fakültesi Astronomi ve Astrofizik Bölümü Başkanı Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak öncülüğünde yürütülen ve Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenen proje kapsamında önemli altyapı çalışmaları gerçekleştirildi.

Konaklı Kayak Merkezi'nin 3 bin 170 rakımlı zirvesinde, üniversiteye tahsis edilen 2 bin 500 dönümlük arazide gözlemevinin sağlam ve uzun yıllar hizmet edecek bir altyapı üzerinde kurulması için hem atmosferik hem jeolojik hem de sismik analizler yapıldı. Atatürk Üniversitesi Deprem Araştırma Merkezi ile yürütülen proje kapsamında, gözlemevi verilenin sağlanması için beş farklı noktaya sismik kabin kuruldu.

Atmosferik verilerin ayrıntılı takibi amacıyla zirveye bir kule kurularak, üzerine farklı işlevleri olan atmosferik cihazlar yerleştirildi. Bu sayede, 24 saat boyunca sayısal veriler ve görüntüler alınabiliyor.

Anlık gerçek zamanlı takip için Türkiye Kayak Federasyonu'nun da desteğiyle zirveye geçici elektrik ve internet hatları çekildi. Genel bütçesi 50 milyon lira olan projenin, Türkiye'de astronomi ve bilim alanında çığır açması hedefleniyor.

Yeşilyaprak, AA muhabirine yaptığı açıklamada, altyapıyla ilgili önemli çalışmalar yaptıklarını belirterek, bölgenin atmosferik ve coğrafik yapısına uygun olarak, altyapısal çalışmaları yaz aylarında yapabildiklerini söyledi.

Konaklı'da bazı atmosferik cihazların kurulumunu gerçekleştirdiklerini anlatan Yeşilyaprak, "Bu cihazlar özellikle dağın bilinen atmosferik özelliklerinin hem testi hem de takibi açısından önemliydi" dedi.

Gece gündüz kalınabilecek prefabrike bina yaptıklarını belirten Yeşilyaprak, çalışmalar kapsamında "astronomi ve astrofizik" adıyla Türkiye'de ilk kez bir bölüm kurduklarını ve bu kapsamda disiplinlerarası çalışma yürüteceklerini vurguladı.

Yeşilyaprak, yeni bir gelişme olarak ocak ayı itibarıyla bir ulusal bir de uluslararası konularında uzman proje müdürünün göreve başlayacağını vurgulayarak, söz konusu müdürlerin teleskobun bu yıl yapılacak olan ihalesinde ciddi görevler alacağını ifade etti.

"Bu proje, yeni bir çığır açıyor"

Atmosferik ölçümler için gökyüzünden hem meteosat uydusundan bilgi aldıklarını hem de bizzat yerleşkeden veri aldıklarını anlatan Yeşilyaprak, "Hem gökyüzünden hem bulunduğumuz ortamdan hem de yeraltından bu yıl itibarıyla bütün verileri almaya başladık. Kırmızı Ötesi (IR) gözlemler soğuk havada yapılması gerekiyor. Kentin soğuk olması bu konuda bir avantaj. Türkiye'nin en büyük teleskobu olacak. Çapı 4 metre sınıfı. Bizim bulunduğumuz boylamda, bu çapta teleskop yok" dedi.

Yeşilyaprak, "Rusya'da, Kazakistan'da, Avrupa'da, Kanarya Adaları arasında konuşlandırılmış bu çapta başka teleskop yok. Amerika kıtasıyla 12 saatlik bir zaman dilimi var. Dolasıyla bir kuşakta gözlem bittikten sonra biz burada bu teleskopla gözlemlere devam edebileceğiz" ifadelerini kullandı.

Dünyanın en yüksek rakımlı üçüncü teleskobu olacağının altını çizen Yeşilyaprak, şöyle devam etti:

"Astronomi alanında bize yeni bir pencere açıyor. Çünkü biz daha çok optik pencerenin görsel bölgesinde çalışan bir alandaydık. Hem sıcak ve güncel konulara bizi itiyor hem de astronominin farklı, kırmızı ötesi penceresini açıyor. Şu ana kadar yapmadığımız bir pencere açmış durumda. Bize yeni bir çığır açıyor. Bu teleskop sayesinde astronomi alanında bir sınıf atlaması yapıyoruz. Bu bir gerçek. 'Hem ikili ilişkiler hem çalışacağımız konular anlamında astronominin daha güncel daha sıcak konularında artık biz de varız' diyebileceğiz. Türkiye, astronomide sınıf atlayacak çünkü faklı bir pencere açıyoruz. Bilimsel anlamda da önemli. Türkiye'nin bu alanda bilinirliğini artıracak." - Erzurum