"Tuluat tiyatrosunun emektarı: Ali Rıza Efendi"

Tuluat tiyatrosuna ömrünü adayan orta oyuncu ve tuluat komiklerinden Ali Rıza Efendi'nin vefatının ardından 92 yıl geçti.

Geleneksel Türk tiyatrosunda, tuluat ve orta oyunlarında sahne alan Ali Rıza Efendi, çeşitli kaynaklara göre, 1860 yılında dünyaya geldi.

Usta sanatçı, genç yaşta adım attığı tiyatroda, oyunculukla yeterince para kazanamadığından, bir yandan Silivrikapı'da kendisine "sepetçi" lakabının takılmasına neden olan sepet örücülüğüne devam etti.

Sanatçı, 1880'li yıllarda, Türk tiyatrosuna "İbiş" tiplemesini giyim ve davranışlarında ilk kez yansıtan Abdürrezzak Abdi Efendi'nin, daha çok yeniçerilerin gezinti ve eğlence alanı olan Direklerarası'nda kurduğu "Handehane-i Osmani" adlı tiyatro kumpanyasında çalışmaya başladı.

Ali Rıza Efendi, Handehane-i Osmani'de 1880-1882 yılları arasında sahnelenen "Bursalı Leyla" adlı komedide, aralarında Abdürrezzak Efendi ve Kavuklu Hamdi'nin bulunduğu usta oyuncularla yer aldı.

Orta oyunlarda "Aptal Adam" taklidiyle ün salan Ali Rıza Efendi, ttuluat tiyatrosu ve orta oyunu geleneğini bir arada sergileyen ve "komik-i şehir" unvanıyla tanınan Kel Hasan Efendi'nin "Hayalhane-i Osmani" ve tuluatçı Şevki Efendi'nin oluşturduğu "Eğlencehane-i Osmani" topluluklarındaki gösterilerde de rol aldı.

Bir elinde süpürge ve diğer elinde fenerle sahneye çıkıyordu

İstanbul'da 19 Aralık 1928'de vefat eden sanatçının ardından ertesi gün yayınlanan bir gazete kupüründe şu ifadelere yer verilmişti:

"Tuluat tiyatrosunun ve kari kadim orta oyununun emektarlarından Ali Rıza Efendi dün vefat etmiştir. Uzun seneler her sınıf halkın karşısında sanatının meşakkatli günlerini yaşamış olan Ali Rıza Efendi'nin bütün şöhretini aptal rollerindeki muvaffakiyeti temin etmiştir. Merhum, son zamanlarda lakırdısını güçlükle konuşacak kadar ihtiyarladığı halde gene tuluat sahnelerinde, omuzlarından askılı pantolonu, bir elinde süpürge ve diğer elinde fener taşıyarak görünmekte, seyircilerin dudağında küçük bir tebessüm yaratarak, aldığı parayı hak etmek için kendisini yerden yere vurmakta idi.

Sepetçi nemile maruf Ali Rıza Efendi'nin vefatıyla tuluat sahneleri merhum Kavuklu Hasan'dan sonra ikinci bir ziya karşısında kalmış bulunuyor. Merhumun cenazesi bugün 11'de Hırkai Şerif'teki Keçeciler Tavanlı Sokak'taki evinden kaldırılacaktır. Darülbedayi sanatkarları da öğleden evvel provalarını tatil ederek, cenazeye iştirak edecektir."