Antik Phokaia Surları Yükseliyor, Foça Değişiyor

İzmir'in Foça İlçesi'nde Phokaia Antik Kenti'ni çevreleyen surların restorasyonu hızla ilerliyor. Yükselen surlar ve kuleleriyle Foça'nın görünümü değişiyor.

Foça kazıları Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ömer Özyiğit'in başkanlığında 3 mimar, 1 restoratör, 3 usta, 30 işçi ve arkeologlar tarafından yapılıyor. Tüm restorasyon çimento kullanmadan, sur ve kulelerin yapıldığı dönemlerin teknikleriyle yeniden hayata geçiriliyor. Surlarla ilgili çalışmalara 2009 yılında başlandı. Önce surların kazıları gerçekleştirildi. Daha sonra rölevelerin çizilmesine geçildi. Rölevelerin çiziminin ardından restutisyon ve restorasyon projeleri hazırlandı. Kazı ve proje çalışmaları 2010 yılının sonuna kadar sürdü. Projeler, 2011 yılı Haziran ayında İzmir 2 No'lu Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun onayından geçti. Ancak finansman sorunu nedeniyle hemen restorasyona başlanamadı.

Kazı Başkanı Prof. Dr. Ömer Özyiğit, DHA'ya yaptığı açıklamada, ihale yöntemiyle yapılan işlerin sonuçlarının yanlış uygulamalara dönüştüğünü gördükleri için surların restorasyonunu ihale etmek istemediklerini söyledi. Prof. Dr. Özyiğit, şunları söyledi:

"Bunun için bir finansman bulmak zorundaydık. 2011 yılında bu finansmanı bulamadığımız için projemiz onaylı olduğu halde surlar konusunda bir şey yapamadık. Boş geçti. Fakat 2012 yılıyla birlikte İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin sponsorluğunda çalışmalara başladık. Bu çalışmalara Foça Belediyesi de kendi gücüyle, ekip ve alet desteğiyle yardımcı oldu. Mayıs başında çalışmalara başladık. Çalışmalar Foça yarımadasının daha çok kuzeye ve kuzeydoğusuna bakan yönündeki surlarla ilgili. Altı bölüme ayırdığımız surların öncelikle altıncı bölümünden başladık. Şu ana kadar altı, beş ve dördüncü bölümleri tamamlandı. Bu bölümlerin aralarındaki kulelerin inşasına yeni başladık. Sanıyorum finansman desteği bu şekilde devam ederse çalışmalar önümüzdeki yılın yaz aylarında bitirebileceğiz."

ROMA, BİZANS, CENEVİZ VE OSMANLILARIN İZLERİ VAR

Projeleri hazırlarken öncelikle surların bütün dönemleri ve evrelerini ayırdıklarını kaydeden Prof. Dr. Özyiğit, şöyle devam etti:

"Çok sayıda dönem ve evre olduğunu gördük. Buna göre en eski evrelerin Athena Tapınağı'nın batısında Roma Döneminde küçük bir bölüm olduğunu keşfettik. Daha sonra Bizans döneminde yapılan bölümleri bulduk. Esas büyük onarımın ise Cenevizliler tarafından yapıldığını. Foçadaki Ceneviz beyi 1. Benedetto'nun, Venediklilerin 1296 yılında kaleyi yıkmalarından sonra 1299 yılında yeniden inşa ettiğini biliyoruz. Bunun hangi surlar olduğunu tespit ettik. Buna göre tüm literatürde geçen asıl Ceneviz kalesinin burası olduğu net olarak karşımıza çıktı. Oysa Dış kale dediğimiz askeri bölgenin içinde kalan bölümün kesinlikle Ceneviz kalesi olmadığı 1678'de yapılan bir Osmanlı Kalesi olduğunu saptadık. Roma dönemi mermer bloklarının ise Bizanslılar tarafından oldukça tahribata uğratıldığı ve kireç yapıldığı için elimize geçmediğini düşünüyoruz. 1299 yılında kalenin Bizanslılarla savaşlar sırasında el değiştirdiğini, bazen Cenevizlilerin, bazen Bizanslıların elinde kaldığını, Bizanslıların onarımlarda Çamur Harcı kullandığını saptamış bulunuyoruz."

SAHİL YOLU PROJESİ BİTMEK ÜZERE

Surların deniz tarafındaki sahil yolu ile ilgili olarak hazırladıkları projenin bitmek üzere olduğunu bildiren Prof. Dr. Özyiğit, "Gerekli onaylardan sonra ihaleye çıkılacak. Mevcut olan yolu geçmeyeceğiz. Ancak altında on adetten fazla köprü olacak. Deniz surlara kadar gelecek. Surların karşısına gelecek şekilde açıklama panoları olacak. Bu panolar için küçük alanlar yaratılacak. Köprüden surlara doğru da ışıklandırmalar yapılacak" dedi.

SONRAKİ HEDEF ATHENA TAPINAĞI

Bundan sonraki hedeflerinin Athena Tapınağı'nın ayağa kaldırılması olacağını ifade eden Prof. Dr. Özyiğit, "Yeldeğirmenlerini yılbaşından sonra tekrar ele alıp bitireceğiz. Bunların hepsini aynı anda devam ettirmek mümkün değil. Kazı alanı yanındaki okulun yeni yerine taşınmasının ardından burayı müze olarak değerlendireceğiz" dedi.

Çalışmalar sonunda bu çok özel yerin fotoğraflarının sadece Foça'nın değil Türkiye'nin tanıtım afişlerini süsleyeceğini kaydeden Prof. Dr. Özyiğit, "Phokaia surları yükseliyor, Foça değişiyor. Türkiye'nin batısında, tarih aslına uygun olarak ayağa kalkıyor" dedi. - İzmir/ Foça