Bangladeş'te Yargı Kararları Siyasi Muhalifleri Sindirmeye Yönelik"

ANKARA (AA) – Bangladeş'te son olarak Cemaat-i İslami Partisi liderlerinden Motiur Rahman Nizami hakkında da 1971'deki bağımsızlık savaşı sırasında "insanlığa karşı suç işlediği" gerekçesiyle verilen idam kararının onanmasını değerlendiren uzmanlar, yargının siyasi muhalifleri sindirmek üzere kullanıldığı ve mahkemenin şeklen dahi usul hükümlerine uymadığını belirtiyor.

Bangladeş'te konunun tarafları ve hükümet yetkilileri ile görüşerek bir rapor hazırlayan Uluslararası Hukukçular Birliği (UHUB) üyelerinden Avukat Yasin Şamlı, idam kararlarını değerlendirirken, bu mahkemenin kuruluşunun da yargılamalarının da tamamen hukuka aykırı şekilde devam ettiğini dile getirdi. Kendilerinin yargılamaları Dakka'ya giderek yerinde izlediklerini ve orada sanık avukatları, yüksek mahkeme üyeleri ve adalet bakanı ve başbakan yardımcısı dahil hükümet yetkilileriyle görüşerek bir rapor hazırladıklarını anlatan Şamlı, şunları söyledi:

"Orada siyasi muhalifleri sindirmek üzere yargı kullanılıyor. Bütün hakimleri ve savcıları doğrudan iktidar partisi atamış durumda. Mahkeme başkanı bizim gittiğimiz dönemde iktidar partisinin mensubu olan birisiydi, daha sonra bu hakimin Brüksel'de bir avukatla görüştüğü ve bütün kararları onlardan aldığı ortaya çıktı ve bu görüşmeleri tespit edildi, basına yansıdı. Daha sonra da bu mahkeme başkanı çekilmek zorunda kaldı ama ona rağmen onun yargılamaları geçerli sayıldı ve idamlar onun yargılamaları üzerine verilmiş oldu."

Dakka'da gözaltılar, gözaltında kayıplar, işkencelerin de söz konusu olduğunu anlatan Şamlı, orada hem Cemaati İslami mensuplarının hem de milliyetçi cephenin yargılandığını ve dolayısıyla bu kararların siyasi muhaliflerin sindirilmesine yönelik olduğunu ifade etti.

Şamlı, idama mahkum edilen Cemaati İslami partisinin liderlerinin ülkedeki İslami hareketin de liderleri olduğunu kaydederek, "Özet olarak, orada yargılamalar bir İslam düşmanlığı şeklinde cereyan ediyor. Mahkemeler kesinlikle göstermelik" diye konuştu.

Bangladeş'te İngiliz muhakeme usulü uygulandığını ve ara kararların da temyizinin söz konusu olduğunu vurgulayan Şamlı, "Ancak mahkemenin adını uluslararası ceza mahkemesi koyarak bu usulden ayrılmış oldular ve sanıkların birçok haklarını kısıtlamış oldular. Şeklen dahi usul hükümlerine uymadılar" ifadelerini kullandı.

"Batı, Nizami'nin idamını da seyredecektir"

UHUB Genel Sekreteri Necati Ceylan da Bangladeş Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesinin kararını politik olarak niteledi. Motiur Rahman Nizami'nin, parti liderliğinin yanı sıra bir din alimi olduğuna vurgu yapan Ceylan, "Bangladeş'in taraf olduğu Roma Sözleşmesi gereği yargılamanın Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından yapılması gerekirken, hakimi, savcısı ve soruşturma komisyonu tamamen hükümet tarafından atanan ve sanıkları da hükümet muhalifi iki ayrı siyasi partiye mensup olan bir yargılamada, uluslararası standartlarda bir yargılama yapılmamıştır" dedi.

Motiur Rahman Nizami'ye diğer Bangladeş vatandaşlarına tanınan hakların tanınmadığına ve bu nedenle adil ve bağımsız bir yargılamadan söz edilemeyeceğine dikkati çeken Ceylan, " Birleşmiş Milletler, ABD, Avrupa Birliği, insan hakları örgütleri, Bangladeş' teki insan hakları ihlallerini bugüne kadar seyrettikleri gibi Motiur Rahman Nizami'nın idamını da seyredeceklerdir" görüşünü dile getirdi.

"Ölüm cezası sadece şiddet döngüsünü devam ettirir"

Uluslararası Af Örgütü Bangladeş Araştırmacısı Abbas Faiz ise Bangladeş'in, Motiur Rahman Nizami ve tüm diğer Cemaat-i İslami üyelerine verilen ölüm cezalarını bozması gerektiğini ifade etti. Ölüm cezasını zalimane, insanlık dışı ve aşağılayıcı bir ceza olarak niteleyen ve asla adaleti sağlamak için bir yol olamayacağını anlatan Nizami, şunları kaydetti:

"Bağımsızlık savaşı sırasında işlenen suçlar korkunçtur ve mağdurların adaleti hak ettiklerinden de şüphe edilemez. Ancak ölüm cezası sadece şiddet döngüsünü devam ettirir. Ölüm cezası sadece yaşam hakkının ihlal edilmesi değildir, infaz edildiği takdirde geri dönüşü mümkün olmayan bir cezadır. Ayrıca mümkün olan herhangi bir yargılama hatasını veya duruşmalardaki adil yargılama ihlallerini düzeltme imkanı da bırakmamaktadır."

Lider kadroyu hedef alan yargılamalar ve idamlar

Başbakan Şeyh Hasina tarafından bağımsızlık savaşı sırasında işlendiği iddia edilen suçların cezalandırılması için 2009'da kurulan Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi, şimdiye kadar 19 kişi hakkında karar aldı. Bunların büyük bir kısmı, ülkenin İslami değerleri savunan en büyük partisi Cemaat-i İslami'nin liderlerinden oluşuyor.

Mahkeme tarafından suçlu bulunan ve idam cezasına mahkum edilen ilk kişi, Cemaat-i İslami Partisi'nden Abdülkelam Azad olmuştu. Ülkeden ayrıldığı için gıyabında yargılanan Azad, Ocak 2013'te idam cezasına çarptırılmıştı.

Partinin Genel Sekreter Yardımcısı Abdülkadir Molla, Şubat 2013'te ömür boyu hapse mahkum edilmiş, 17 Eylül'de cezası Temyiz Mahkemesi tarafından idama çevrilmişti. Molla, 12 Aralık 2013'te cezası infaz edilen ilk Cemaat-i İslami lideri olmuştu. Mahkemenin 90 yıl hapse mahkum ettiği Cemaat-i İslami'nin 92 yaşındaki lideri Gulam Azzam da 23 Ekim'de hapishanede ölmüştü.

Hasina hükümetinin kurduğu mahkeme, 30 Ocak 2014'te Azzam'ın ardından partinin liderliğini üstlenen Nizami'yi, 2 Kasım 2014'te de partinin Merkezi Yürütme Kurulu üyesi Mir Kasım Ali'yi bağımsızlık savaşı sırasındaki bazı olaylardan idam cezasına mahkum etmişti. Cezası, Yüksek Mahkeme tarafından 3 Kasım 2014'te onanan partinin Genel Sekreter Yardımcısı Muhammed Kamaruzzaman, 11 Nisan 2015'te idam edilmişti.

Mahkeme, 18 Şubat 2015'te Cemaat-i İslami Partisi liderlerinden Abdus Sobhan'ı dokuz suçlamanın altısından suçlu bularak idama mahkum ederken, 16 Temmuz'da da bağımsızlık savaşı sırasında Pakistan ordusu tarafından kurulan Rızakar milis kuvvetlerine üye olduğu kaydedilen Furkan Malik'e ölüm cezası vermişti. Cemaat-i İslami Partisi Genel Sekreteri Ali İhsan Mücahid'e 1971'deki bağımsızlık savaşı sırasında insanlığa karşı suç işlediği gerekçesiyle verilen idam cezası, 16 Haziran'da Yüksek Mahkeme tarafından onanmıştı.

Bazı muhalefet partileri ve uluslararası gözlemciler, Hasina hükümeti tarafından kurulan Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesinin adil yargılama standartlarına uymadığını ve siyasi kararlar aldığına dikkati çekiyor.

Cemaat-i İslami Partisi de lider kadrosuna yönelik mahkeme kararlarının siyasi olduğuna işaret ederek, halkı Hasina hükümetinin "devlet terörüne" karşı çıkmaya çağırıyor. Parti yetkilileri, hükümetin muhalifleri bastırmak için kitlesel cinayetler, keyfi tutuklamalar, yargısız infaz ve işkence gibi suçlar işlediğini belirtiyor.

Cemaat-i İslami yetkilileri, bağımsızlık savaşının ardından 1973'te çıkarılan Savaş Suçları Kanunu'na göre ancak silahlı savunma ya da yardımcı gruplara üye kişilerin savaş suçları ya da insanlığa karşı suç işlemekten yargılanabileceğini, buna karşın üyelerinden hiçbirinin silahlı gruplara üye olmadığını, dolayısıyla bu suçlamalarla yargılanamayacağını vurguluyor.

Uluslararası Hukukçular Birliği raporu

UHUB'nin davaların devam ettiği 2013 yılında hazırladığı "Bangladeş Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi ve Yargılama Sorunları" başlığını taşıyan raporda, adil yargılanma hakkı ihlalinin Bangladeş Uluslararası Savaş Suçları Ceza Mahkemesi yönünden devam ettiği ve bu yargılama sonunda verilecek kararın da adil olamayacağı konusunda ciddi endişelere sahip olunduğu belirtiliyor. Raporda, davanın politik olmaktan çıkartılarak hukuki zemine oturtulması gerektiğinin altı çizilerek, "Aksi takdirde hem Bangladeş ulusal hukuku hem de uluslararası hukuk ihlal edilmiş olacaktır" değerlendirmesi yapılıyor.