İsrail Sazanı'nın Genetik Şifreleri Çözülüyor

SONER KILINÇ - Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özgür Emiroğlu, Türkiye'deki su havzalarının büyük bölümünde görülen ve halk arasında İsrail Sazanı (Carassius gibelio) olarak bilinen türün genetik şifrelerini çözmeye çalıştıklarını söyledi.

Doç. Dr. Emiroğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, iç sulardaki istilacı balık türlerinin yayılımının özellikle 1980'li yıllardan sonra artığını belirtti. İstilacı balık türüyle mücadele çalışmaları kapsamında, "Carassius gibelionun genetik çeşitliliğinin belirlenmesi" projesini hayata geçirdiklerini ifade eden Doç. Dr. Emiroğlu, şunları kaydetti:

"Türkiye'de su havzalarının tamamında görülen istilacı balık Carassius gibelionun genetik şifrelerini çözerek mücadele yöntemleri için veri tabanı oluşturuyoruz. Ülkemizde 21 su havzası var. Bunların tamamında Carassius gibelio türü yaşıyor. Hazırladığımız proje ile ülkemizin tamamında farklı ekolojik şartları taşışan 30 ayrı su kaynağına giderek balık numuneleri topladık. Bu balıkların boy ve ağırlıklarını ölçüp, yaşlarını tespit ediyoruz. Ayrıca kas örneği alıyoruz. Yapılan DNA izolasyonunu yurt dışındaki bir merkezde analiz ettiriyoruz. Kısaca Carassius gibelionun DNA şifrelerini açıyoruz. DNA şifrelerinden ülkemize bu balığın ne zaman geldiğini, tek bir merkezden mi yayıldığını, yayılımın ardından geçirdiği adaptasyon evrelerini tespit etmeye çalışıyoruz."

Çalışma sonucu toplanan verileri, Avrupa ve Orta Asya'da aynı türdeki balıkların şifreler ile karşılaştırdıklarını anlatan Emiroğlu, bütün bu verilerin Türkiye'deki bu balık türünün ne kadar değiştiğini, tehdidin ne boyutta olduğunu, adaptasyon başarısını ve istila hızını belirleyeceklerini dile getirdi.

Böylece bu balık türüyle ilgili mücadele yöntemlerinin de belirleneceğini anlatan Emiroğlu, projeyle ilgili şu bilgileri verdi:

"Çalışmalar kapsamında yaklaşık 33 bin kilometre yol kat ettik. Saha çalışmasının büyük bölümünü tamamladık. Carassius gibelionun su kalitesini düşürdüğü, kirlilik değerlerinin yüksek olduğu su kaynaklarında daha hızlı ürediklerini ve kısa sürede baskın hale geldiklerini belirledik. Ayrıca bu türün özel bir üreme yöntemi var. Yavrularının neredeyse yüzde 95'i dişilerden oluşuyor. Ginogenetik popülasyon nedeniyle çok daha hızlı yayılıyor. Neredeyse tümü dişi bireyler üremek için diğer sazanların spermlerini çalarak diğer yerel türler ile hem beslenme hemde üreme rekabetine giriyor. Bir dişi balığın hiç döllenmeden erkek balık üretebildiği bilimsel makalelerle tespit edildi. Girdiği ortamda tüm ekolojik dengeyi etkileyen türün üreme yöntemi üzerindeki etkilerini ortaya koyarsak mücadele yöntemi geliştirilmesine katkı sağlarız."

"Bilimsel projeler artmalı"

Olta Balıkçılığı Federasyonu Başkanı (OBAF) İsmail Atalay ise tatlı sulardaki istilacı balık türlerinin oluşturduğu tehdidin arttığını, özellikle Carassius gibelionun ülkedeki su kaynaklarının büyük bölümünde görüldüğünü bildirdi.

İstilacı türlerinin iç sulardaki yayılımının önüne geçmek için bilimsel projelerin artması gerektiğini kaydeden Atalay, şöyle devam etti:

"Federasyon olarak yıllardır istilacı balık tehdidine dikkati çekmeye çalıştık. Bilimsel çalışmaların artması ve mücadele yöntemlerinin tespit edilmesi gerekli. Avrupa'da, Amerika'da istilacı balıklar için önemli çalışmalar yapılıyor. Umut ediyorum ki ülkemizde de bu yönde çalışmalar artar. Biz federasyon olarak her türlü bilimsel çalışmaya destek vermeye hazırız." - Uşak