Mühendislikte Felsefe

Zekai Şen, daha önce Su Vakfı Yayınları tarafından Türkiye'de Bilim ve Felsefe Serisi kapsamında "Mühendislikte Felsefe, Mantık, Bilim ve Etik", "Bilim ve Bilimsel Araştırma İlkeleri", "Bilimsel Araştırma Yaptırma İlkeleri" ve Bilim ve Türkiye" adlı kitaplarında oluşturduğu düşüncelerini yeni kitabı vasıtasıyla dünya çapında akademisyenler, bilim öğrencileri ve genel okur kitlesiyle paylaşmış olacak.

Şen'in kitabı 7 bölümden oluşuyor. Girişin ardından gelen bölümler şöyle: "Intelligent Reasoning Elements", "Philosophy and Engineering", "Logic and Engineering", Science and Engineering", "Education and Engineering" ve "Future Trends".

Zekai Şen, kitabının ön sözünde mühendislik mesleğinin sanat yönünün neredeyse unutulması ve sözel altyapısına değer verilmemesi yüzünden meslekte felsefe, akılcı mantık ve bilimsel yönlerin gözardı edildiğini ve hep hazır formüllerden, algoritma ve yöntemlerden medet umulduğunu belirtiyor. Şen'in kitabında örnekler yardımıyla mühendislikte felsefe, mantık ve bilimsel düşüncenin katkılarının neler olduğu anlatılıyor ve gerekli eleştirel, akılcı ve üretken düşüncenin ilkelerinden söz ediliyor. Şen, "Mühendislerin bilim adamı olmadıkları genel kanaati bulunmasına rağmen, onların bilim adamı olmaları için mutlaka felsefe düşüncelerine ve mantık sorgulamalarına kendilerini uyarlayamayacakları anlamı çıkarılmamalıdır" diyor.

Şen'e göre, mühendislik eğitimi almış bir kişi de bilgi teorisine, sorgulamasına ve nedenselliğine yönelerek, uygulamak için aldığı bilgilerin derinliklerine inerek bilimsel düşünceye sahip olabilir. Şen ayrıca bu durumun doğayla ilişkisine de değiniyor: "Mühendisliğin felsefe yönü ihmal edilerek sadece ekonomiklik, hızlılık, basitlik ve çevre ile uyumsuz çözümlerin üretimi esas alınırsa, canlılara kısa veya uzun zamanda zararlı olabilecek (sera gazları, kirlenme vb.) sorunlar ortaya çıkarabilir. Bir bütünlük ifade eden, sınırları olmayan ve tanımlanamayan felsefe ilkeleri dışlandığında odak noktası sadece ekonomi vb. olan çözümler klasik mühendislik uygulamalarıdır. Bunlar bir bütün içinde düşünülmediğinden sonuçlarda faydadan fazla zararlar belirebilir. Ortaya çıkan zararları iyileştirmek için mühendisin, daha geniş ufukları olan felsefi düşünce ile zararları en aza indirebilecek çözümleri, doğrudan doğruya kendisine öğretilen matematik çözümlerle değil, bunların esasını teşkil eden sözel ve mantık kurallarına göre bir tasarımı, öncelikle ortaya koymasında yarar vardır."

Şen kitabında kendisinin de katkıda bulunduğu "bulanık mantık" teorisine ve bu teorinin mühendislik eğitimindeki yerine de değiniyor ve bunun getirdiği ortamda gelecekteki trendleri inceliyor. Şen'e göre "Bulanık mantık çoklu bir mantıktır. Siyah-beyaz yerine bunların arasındaki gri renklere de yer verilir." Şen, felsefenin mühendislik eğitimindeki yerine değinirken de şunları ifade ediyor:

"Günümüz mühendislik eğitiminde akılcılıktan çok nakilcilik ağır bastığından ve bilim tanımının iyi bilinmemesinden, öğrenilen her yöntemin bilimsel olduğu varsayımı en baştan yapılır. Artık bu varsayımın eleştirilmesi düşünülmez ve eğitim sisteminin verdiği öğretiler sanki bir tabu gibi kabullenilir. Bir mühendisten yeni bilimsel kuramları ortaya koyması beklenmeyebilir ama önüne gelen kuramları akılcı algılaması ve sorgulamasını yaptıktan sonra kullanması beklenmelidir. Mühendisliğin daha fazla bilim ile iç içe olması için eğitimde ve düşüncede mutlaka felsefe ilkelerine göre şüpheciliğin ve eleştiriciliğin yayılması gereklidir".