SMA hastaları için umut

Spinal muskuler atrofi (SMA) omurilikte bulunan motor nöron hücrelerinde ilerleyici kayba ve kas kütlesinde azalma ile giden güçsüzlüğe neden olan bir grup nöromuskuler hastalıktır.SMN1 ve SMN2 genleri ürettikleri protein ile omurilikteki motor nöronların yaşamasının sağlarlar. Proteinin çok büyük kısmı SMN1 tarafından üretilir. SMN1 geninde meydana gelen hata sonucu ortaya çıkan bu hastalıktaki klinik tablonun şiddet ve ağırlığı hastalık tipine göre değişir. Çocukları etkileyen en sık genetik hastalıklardan biridir. 6-10 bin doğumda bir görülür.

SMA'yı başlangıç yaşına göre I – IV arası 4 tipe ayırabiliriz. En ağır tipi olan SMA tip I'de belirtiler sıklıkla doğumdan itibaren mevcuttur. Tip I'de bebeklerin 0-6 ay arasında şikayetleri başlar ve bu çocuklar hiç oturamazlar. 2 yaşına dek, sıklıkla da solunum yolunun mikrobik hastalıklarına bağlı olarak, ne yazık ki bu çocukları kaybederiz. Tip II 7-18. aylar arasında başlarken tip III 18 aylıktan sonra başlar. Bu çocuklar oturabilir hatta tip III'de yetişkin dönemde dahi uzun süreler yürüme işlevini koruyabilir. Tip IV oldukça nadirdir ve 10'lu 20'li yaşlarda belirti ve bulguları başlarken diğer tiplerde görülen şikayetlerde zaman içerisinde yavaş bir biçimde ortaya çıkar.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi en şiddetli ve ağır tipi SMA tip I'dir. Bu çocuklarda hastalık sıklıkla doğumdan itibaren vardır. Kol ve bacakları gevşek, meme emmede başarısız ve sıklıkla daha doğumdan itibaren solunum güçlüğü vardır. İlerleyen dönemde baş tutma, kol ve bacakları hareket ettirme, emekleme gibi kas gücü gerektiren işlevlerde başarısız olurlar. Zaman içerisinde solunum giderek bozulur ve solunum cihazına ihtiyaç duyarlar. Bu durumda olan çocukları sıklıkla solunum yolu enfeksiyonu nedeni ile 2 yaşına dek kaybederiz. SMA I'in bu derece şiddetli olması nedeni ile de son yıllarda tedavi araştırmaları SMA'nın bu tipinde yoğunlaştırılmıştır. Aralık 2016 tarihinde SMA I için ilk genetik tedavi ABD'de onaylandı ve kullanıma girdi. Bu tedavide nusinersen adı verilen etken madde belden iğne ile omurilik boşluğuna verilir. Nusinersen SMN2 genine bağlanır ve onun SMN1 gibi davranmasına ve yeterli ve doğru proteini üretmesini sağlar. Böylece hastaların omurilik hücrelerinin yaşam süresi uzar. Hastalarda tam tedaviyi sağlayamaz ama hastalığın ilerlemesini yavaşlatır, hatta bir grup hastada kaybolan bazı işlevlerin geri kazanılmasını sağlar. Bu ilaç ilk 2 ayda 4 doz sonrasında her 4 ayda bir tekrarlama gerektirir ve fiyatı çok pahalıdır. İlk yıl tedavisi 750 bin dolar sonraki yıllarda ise 375 bin dolar civarındaddır.

Geçtiğimiz Haziran ayında ise ABD'de AVXS-101 kodlu ilaç SMA tip I tedavisi için onaylandır. BU ilaç şimdilik 2 yaş altındaki SMA tip I'li hastalar için uygulanan bir tedavi olup tek bir kez belden iğne ile beyin omurilik sıvısına verilmesi yeterli olmaktadır. Vücuda zararlı olmayan bir virusun içine yerleştirilen iki sarmallı SMN1 gen DNA'sı virüs aracılığı ile omurilikte yer alan motor nörona ulaşır ve orada motor nöron hücresinin SMN proteini üretmesini sağlar. Bu tedavi yöntemi az önce bahsettiğimiz nusinersen tedavisine kıyasla çalışmalarda daha iyi etkinlik göstermiştir. Bazı bebeklerin-çocukların kısa sürelerle oturmasını sağlayabildiği, büyük bir bölümünde ise 2. yılda hala solunum cihazına ihtiyaç duyulmadığı belirtilimiştir. Tabi bunlar klinik çalışmalardır. Gerçek hayattaki sonuçları ilerleyen yıllarda birlikte göreceğiz. Bir diğer avantaj ise sadece bir kez uygulanmasıdır. Tekrarlayan uygulamaların gerekli olup olmayacağını henüz bilmiyoruz. Ancak 2 yıllık takip çalışmalarında doz tekrarı gerekli olmamıştır. Tip II ve III'te çalışmalar halen devam etmektedir. Erken sonuçlar tip II'de de etkinliğin olduğunu göstermiştir. Ancak bu ilacın fiyatı diğerinden de pahalıdır. ABD fiyatı yaklaşık 2.125 milyon dolardır. Bu nedenle ilaca nasıl ulaşılabileceği çok ciddi bir sorundur. Zengin ülkeler içinde çok ciddi bir sorun olan maliyet konusunda firma bazı kolaylıklar (taksitleme gibi) getirebileceğini söylemiştir.

Ayrıca bir başka ilaç daha geliştirilme aşamasındadır. Bu ilaç damar yolu ile verilebilecek olup önümüzde ki bir yıl içerisinde onaylanması beklenmektedir.

Genetik tedavi yöntemleri şimdiye kadar bir çaresi olmayan bu tip hastalıklarda çok ciddi tedavi sonuçları vaad etmektedir.