Tunus'un kritik dönemlerinde rol alan Sibsi, çok yönlü siyasi hayatıyla anılıyor

Tunus'un 2011 devriminden sonra halkoyuyla seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı Baci Kaid es-Sibsi, dün kaldırıldığı hastanede 93 yaşında hayatını kaybederken taraftarları ve muhaliflerinin akıllarına ülkesinin tüm kritik dönemeçlerinde rol oynadığı çok yönlü siyasi hayatıyla kazındı.

Tunus'ta zaman zaman siyasetteki tecrübesi nedeniyle "yaşlı kurt" şeklinde tanımlanan Sibsi, destekçileri tarafından ülkesine yıllarca kamu hizmeti etmesi ve ülkesine getirdiği uzlaşmayla anıldı. Buna karşın, Sibsi'yi tenkit edenler de Cumhurbaşkanı'nı Tunus'un eski döneminin antidemokratik aktörlerine kapı açmakla suçladı.

Baci Kaid es-Sibsi, ülkesinin Fransızlara karşı bağımsızlık mücadelesine genç yaşta katılmasının ardından, ülkenin bağımsızlık sonrası kurucu lideri Habib Burgiba'nın yanında danışmanlığın yanı sıra İçişleri (1965-69), Savunma (1969-1970) ve Dışişleri (1981-86) bakanlıklarını üstlendi.

Tunus'ta bürokratik bir darbeyle Zeynel Abidin bin Ali'nin 1987 yılında göreve gelmesinin ardından Sibsi, 1990-1991 yılları arasında Meclis Başkanlığı göreviyle yeniden siyaset sahnesine döndü.

- Devrimden sonraki geçiş dönemini yürüttü

Arap Baharı isimli süreçte Bin Ali'nin devrilmesinin ardından geçiş dönemini yürütmek üzere Başbakanlık görevine gelen Sibsi, 27 Şubat- 24 Aralık 2011 tarihlerinde geçici başbakanlık görevini üstlendi. Sibsi daha sonra bayrağı seçimin ardından iş başına gelen aktörlere devretti.

Seçimlerden İslami eğilimli Nahda Hareketi'nin birinci çıkmasının ardından Sibsi, merkez sol, cumhuriyetçi ve laiklik vurgusu yapan isimleri Nahda karşıtlığında bir araya getirerek Nida Tunus Hareketi'ni kurdu.

Mısır'daki askeri darbe ve Arap Baharı devrimlerinin karşı devrimlere kurban gitmesiyle Tunus'taki siyasi atmosfer de değişti. Tunus siyasi suikastların ve geçiş döneminin getirdiği istikrarsızlıkla 2013 yılında toplumsal ve siyasi fırtınanın ortasında kaldı.

- İki zıt kutbun buluşmasından doğan uzlaşı

Cumhuriyetçi, merkez sol Nida Tunus Partisi'nin Başkanı Baci Kaid es-Sibsi ve İslami eğilimli muhafazakar Nahda Hareketi Lideri Raşid el-Gannuşi, Tunus'un içinde bulunduğu bu fırtınalı dönemde Paris'te bir araya geldi.

Ülke basınında "iki şeyhin (ihtiyar) buluşması" olarak aktarılan bu toplantı, Tunus'ta Arap dünyasının en demokratik ve kişi haklarına en saygılı 2014 Anayasası'nın kabul edilmesiyle sonuçlanacak sürecin kilidini açtı.

Muhafazakar İslami tabanı temsil eden Nahda Hareketi ile "laik ve ulusalcı" kesimi temsil eden Nida Tunus Partisi'nin uzlaşısı, Tunus'un "Arap Baharı" sonrasındaki terör saldırıları ve dış müdahaleye açık çalkantılı döneminde birçok krizin siyaset ve diyalog yoluyla aşılmasını sağladı.

Sibsi, bu sürecin mimarlarından biri olarak oynadığı devlet adamlığı rolüyle siyasi rakipleri tarafından da takdir edildi.

- Partisini bırakarak Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na geçti

Kurucusu olduğu Nida Tunus'un 2014 genel seçimlerinde birinci olmasının ardından Baci Kaid es-Sibsi de Cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmasıyla kariyerinin zirvesine yani Cumhurbaşkanlığına yükseldi.

Ancak Sibsi Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na geçerken Tunus 2015 yılında peş peşe terör saldırılarıyla sarsıldı. Şiddet ortamının yol açtığı atmosfer beraberinde bir hükümet krizini de getirdi.

Sibsi, Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na taşınmasıyla partisini kontrol etmekte zorlanırken, Nida Tunus'tan blok halinde istifalar yaşandı.

Tabanından yükselen itirazlara rağmen Sibsi, 2016 yazında ideolojik siyasi rakibi Nahda Hareketi'ni de yanına alarak, 8 siyasi parti ve ülkenin önde gelen sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla bir ulusal uzlaşı koalisyonu kurulmasını sağladı.

- Bin Ali rejimi aktörlerine affın öncüsü

Sibsi'nin cumhurbaşkanlığı döneminde attığı diğer bir tartışmalı adım da eski rejim döneminde adı yolsuzluğa karışmış iş adamlarının mallarının iadesi ve görevinden uzaklaştırılan üst düzey memurların görevine dönmesini öngören Mali Barış Kanunu yasa tasarısına öncülük etmesi oldu.

Tunus'un devrik lideri Zeynel Abidin Bin Ali ile ilişkili, adı yolsuzluğa karışmış 400 kadar iş adamının affedilmesini öngören yasayla Sibsi, Bin Ali dönemine karşı kayırmacı olmakla eleştirildi.

- Oğluna miras bıraktığı parti dağıldı

Baci Kaid es-Sibsi, 2014 yılında Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na çıkarken kurucusu olduğu Nida Tunus partisi 86 milletvekiliyle parlamentoda birinci sıradaydı.

Ancak Cumhurbaşkanı Sibsi'nin oğlu Hafız Kaid es-Sibsi yönetimindeki Nida Tunus, giderek kan kaybetti.

Hafız'ın aynı parti içinden gelen Başbakan Yusuf Şahid ile kamuoyuna taşınan çekişmesi, Nida Tunus'tan kopuşları da beraberinde getirdi.

Nida Tunus, Baci Sibsi'nin 86 milletvekiliyle birinci sırada tamamladığı seçimlerden 2019'a gelindiğinde 20 kadar parlamentere düşerek mecliste üçüncü sıraya geriledi.

İlerleyen yaşı nedeniyle gelecek Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmayacağını açıklayan Sibsi, ülkesinde yaşanacak kritik iki seçim öncesinde siyaset sahnesinden ebedi olarak çekildi.

Sibsi'nin vefatıyla kasım ayında yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri 15 Eylül tarihine çekildi. Bu nedenle Sibsi'nin Tunus'taki siyasi taraftarları ve rakipleri bir yandan eski Cumhurbaşkanı'na yas tutarken bir yandan da 3 ay içinde gerçekleşecek seçim atmosferine hazırlanacak.

Sibsi, ayrıca son günlerinde kanuni süresi dolmasına rağmen geçici seçim yasasını imzalamadı. Tunus, peş peşe iki seçime hazırlanırken Sibsi'nin miras bıraktığı söz konusu yasa, ülke siyasetinin geleceğinde belirleyici özellikler taşıyor.

Parlamentonun haziran ayında kabul ettiği seçim ve referandum yasasındaki değişiklikler arasında yüzde 3'lük seçim barajı uygulanması ve televizyondan siyasi reklam yapılmasının engellenmesi öne çıkıyor.

Ayrıca bir yıl içinde televizyonlar aracılığıyla siyasi reklam yapan ve dernek faaliyetinde bulunanların adaylıktan men edileceğine yönelik bir madde de kabul edildi. Nefret söyleminde bulunan ya da diktatörlük övgüsü yapanlara da cumhurbaşkanı adaylığı kapısının kapatılacağı yasada yer aldı.

Her halükarda, Tunus siyaseti "yaşlı kurt" Sibsi'nin sahneden çekilmesiyle asla eskisi gibi olmayacak.