Yarım tonluk mermi, deldiği sur duvarında 98 yıldır sergileniyor

MEHMET BAYER - Çanakkale Savaşlarında, İngiliz donanmasına ait Queen Elizabeth gemisinden atılan yaklaşık yarım ton ağırlığındaki top mermisi, duvarını deldiği ve patlamadan kaldığı tarihi Çimenlik Kalesi'nin surlarında 98 yıldır sergileniyor.

İngiliz gemisinden 18 Mart 1915'te atılan 1,65 metre uzunluk ve 492 kilogram ağırlığındaki top mermisi, Anadolu tarafında 1461-1462'de savunma amaçlı inşa edilen Çimenlik Kalesi'nin duvarını deldi ancak iki metre ilerlemesine rağmen patlamadı.

Daha sonra patlayıcı düzeneği devre dışı bırakılan mermi, kalenin surlarında sergilenmeye başlandı.

Savaşın büyüklüğünü gösteren en büyük kanıtlardan biri olan merminin bulunduğu Çimenlik Kalesi ise kurulduğu günden itibaren sürekli askeri üs ve merkez konumunda oldu.

Çanakkale Savaşlarında Müstahkem Mevki Komutanlığına ev sahipliği yapan kalenin bu işlevi, 12 Mart 1915'e kadar sürdü. Elde edilen istihbarat çerçevesinde düşman güçlerinin 18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazı'na saldıracağı tespit edilince karargah, günümüzde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Terzioğlu Yerleşkesi olan bölge yakınındaki Hacıpaşa Çiftliği'ne nakledildi.

Söz konusu top mermisinin fırlatılmasında kullanılan Queen Elizabeth gemisi de İngiltere'nin Portsmouth kentinde inşa edildi. Fairfield'de makineleri montajlanıp 1 6 Ekim 1913'te göreve hazır hale getirildi ve 6 pusluk 16 topun monte edilmesiyle sınıfının tek gemisi oldu.

Geminin ilk görev yeri Çanakkale Savaşları idi. Gemi, 19 ve 25 Şubat ile 4-8 Mart 1915'te Türk tabyalarının imhası amacıyla bombardıman harekatına katıldı. Bu harekat sırasında 15 puslik 86, 6 pusluk 76 mermi harcadı.

- "Top mermisi, İkiz Koyu'ndan yapılan bir atışla buraya geldi"

ÇOMÜ Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Esenkaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Çimenlik Kalesi'nin, Çanakkale Savaşları sırasında düşmanın hedefleri arasında yer aldığını söyledi.

Ege Denizi'nde, 1914'te İngiliz ve Fransız donanmalarına ait gemilerin sayısının sürekli çoğaldığını belirten Esenkaya, "3 Kasım 1914'te Seddülbahir'deki kara barut deposu bombalandı. Bu olayda 92 zayiatımız vardı" dedi.

Esenkaya, Çanakkale Boğazı'nı geçerek İstanbul'a ulaşma emelleri bulunan İngilizlerin son teknolojiyle yeni inşa edilmiş ve en güçlü gemileri arasında yer alan Queen Elizabethin, 1915'in şubat ayının ortalarına doğru Çanakkale Boğazı önlerine geldiğini anlattı.

O dönem İngiltere'nin bahriye nazırı olan Winston Churchill'in, bu geminin toplarının Çanakkale'de denenmesini istediğini aktaran Esenkaya, şöyle devam etti:

"Geminin üstünde ve altında ikişer top vardı. Üsttekiler hedef tayin edici iken alttakiler ise vurucu gücü oluşturuyordu. Bu toplar 17 derecelik eğimin üzerinde atış yapar. Dik atışlıdır, yatay ve aşırtma atış yapmaz. Bu sebeple bir ihtimal Quenn Elizabeth gemisinden atılan ve Çimenlik Kalesi'nin surlarında bulunan top mermisi, İkiz Koyu'ndan yapılan bir atışla buraya geldi. Gemiden, kalenin önünde Sultan Abdülaziz'in yaptırdığı 3'lü cephanelik ve topların oluşturduğu savunma hattına bir mermi fırlatılır. Mermiyi fırlatan topun namlu çapı 38,5'luktur. Merminin ağırlığı 492 kilogram, boyu ise 1 metre 65 santimetredir. Top, ortadaki cephaneliğin yarısını çökertir. Ondan sonra gücü azalan mermi, kalenin suruna isabet eder. Duvarın büyük bir bölümünü çökertir. Gücü ve ivmesi daha da azaldığı için duvarı yaklaşık iki metre deler ama patlayacak fiziksel ortam bulamaz. Çünkü duvarın eni çok kalındır. Daha sonraki yıllarda uzmanlar, merminin içindeki patlayıcı sistemi etkisiz hale getirdi. Buraya gelen tüm ziyaretçiler o mermiyi görebilir. Savaşta mucize arayanlar varsa işte bu en hakiki mucizelerden biri; o merminin nasıl olup da orada patlamamasıdır."