Yemen'de 2015 Böyle Geçti

RAMAZAN TURGUT - Yemen'de 21 Eylül 2014'te başkent Sana'yı kuşatarak kontrolü altına alan Şii Ensarullah örgütünün (Husiler), taleplerini yerine getirmeyen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi'nin konutunu ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı kuşatmasının ardından hükümetin istifa etmesiyle başlayan çatışmalar 2015 yılı boyunca hükümet güçleri ile Husiler ve devrik cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih yanlısı güçler arasında devam etti.

Halid Mahfuz Bahhah başkanlığındaki hükümetin 22 Ocak'ta, "Husilerin yönetime müdahale ettiği" gerekçesiyle istifa etmesiyle Yemen'in kuzey vilayetlerinin çoğu Husiler tarafından yönetilirken, güneydoğudaki Hadramevt vilayetinin Mukella kenti ise El Kaide'nin eline geçti. Hükümetin yokluğunda silahlı grupların gölgesinde 2015 yılını geçiren Yemen, binlerce kişinin hayatını kaybettiği 1994'te Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih ve yardımcısı Ali Salim el-Biyd arasında Salih'in tüm yönetim mekanizmasını kontrolüne aldığı ve güneylileri sistem dışına ittiği gerekçesiyle çıkan çatışmalardan sonra yakın tarihindeki en kanlı yılı yaşadı.

Birleşmiş Milletlerin verilerine göre, Yemen'de hükümet güçleri ile Husiler ve Salih yanlısı güçler arasında yaşanan şiddetli çatışmalarda sonucu 6 bin sivil hayatını kaybetti. Ülkedeki silahlı gruplar, yaşamını yitiren mensuplarını ya toplu mezarlarda defnediyor veya sağlık birimlerini haberdar etmeden doğrudan toprağa verilmek üzere ailelerine teslim ediyor. Dolayısıyla çatışmalarda yaşamını yitiren binlerce silahlı kişinin sayısı bilinmezken, ülkedeki çatışmalar sonucu 28 bin sivil yaralandı.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), ülke içerisinde 2 milyon 500 bin vatandaşın çatışma bölgelerinden diğer bölgelere göç etmek zorunda kaldığını belirtirken, Birleşmiş Milletleri ise yurt dışında mülteci durumunda olan Yemenlilerin sayısını belirleyemedi.

Yemen'de 2015 yılında yaşanan önemli gelişmeler ise şöyle:

Ocak

Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi'nin ofis müdürü Ahmed Avad Mübarek, 17 Ocak'ta başkent Sana'da Husiler tarafından kaçırıldı.

Yemen Enformasyon Bakanı Nadiye es-Sekkaf, 19 Ocak'ta Cumhurbaşkanı Hadi ve danışmanı Salih es-Sammad ile yaptıkları toplantıdan çıkan Başbakan Halid Mahfuz Bahhah'ın konvoyuna Husi militanları tarafından ateş açıldığını belirtmiş ve Husileri, darbe yapmakla suçlamıştı.

Husiler, 20 Ocak'ta taleplerini yerine getirmeyen Cumhurbaşkanı Hadi'nin konutu ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı kuşattıktan sonra kendi hareketlerinden birini Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak atadılar ve Hadi'ye taleplerinin yerine getirmesi için 24 saat zaman vererek onu ev hapsi altında tuttular. Ancak Cumhurbaşkanı Hadi, 22 Ocak'ta Bahhah başkanlığındaki hükümetin istifasından birkaç saat sonra Husilerin taleplerini yerine getirmeyerek kendisinin de Cumhurbaşkanlığı görevinden istifa ettiğini açıkladı.

Şubat

Yemen hükümeti ve Hadi'nin Ocak ayında istifa etmesinin ardından Husiler, 6 Şubat'ta, ülkedeki siyasi geçiş sürecini belirleyecek, "Anayasa Manifestosu" adıyla bir bildiri açıkladı. Mevcut anayasanın yürürlükte kalacağı belirtilen manifestoda, 5 üyeli "Başkanlık Konseyi" ve 551 sandalyeli "Ulusal Geçiş Meclisi"nin kurulmasını kararlaştırdı.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) ise 16 Şubat'ta, başkent Sana'da hükümet ve güvenlik kurumlarını ele geçiren Husilere, bu kurumlardan silahlı güçlerini şartsız olarak çekme çağrısı yaptı.

Husilerin başkentteki evinde gözetim altında tuttuğu daha önce istifa ettiği açıklanan Hadi, 21 Şubat'ta Aden'e gitti ve burada "Cumhurbaşkanı" sıfatını kullanarak yaptığı açıklamada, "Husilerin Sana'da kontrolü ele geçirdiği 21 Eylül 2014 tarihinden itibaren alınan kararların geçerli olmadığını" ifade etti.

Mart

Hadi yanlısı silahlı Halk Komiteleri güçleri ile Husiler ve onlara destek veren devrik cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih güçleri arasında, 1 Mart'ta çatışmalar yaşanmaya başladı.

Aden yerel yönetimi, 20 Martta meşruiyet yanlısı ordu birliklerinin, Hadi yanlısı Halk Komiteleri'nin desteğiyle Aden Havalimanı'nı Husiler ve Salih yanlısı güçlerden kurtardığını duyurdu.

Husiler, 21 Martta ülkenin orta kesiminde yer alan Taiz kentini kuşattı kentteki uluslararası havalimanını çatışmadan ele geçirdi. Husiler ve Salih yanlısı güçler, 25 Mart'ta Lahic kentindeki stratejik öneme sahip el-Aned hava üssünü ele geçirdikten sonra Cumhurbaşkanı Hadi'nin bulunduğu güneydeki Aden vilayetine doğru ilerlemeye başladılar.

Husilerin Aden'e ilerleyişi üzerine bu kentteki konutundan ayrılarak, 25 Martta Umman'a oradan da Suudi Arabistana giden Yemen Cumhurbaşkanı Hadi, hem BMGK hem de Arap ülkelerine mektup göndererek, Husilerin ilerleyişinin engellenmesi için askeri müdahale dahil her türlü önlemi almalarını istedi.

Körfez İşbirliği Konseyi'nin (KİK), 26 Mart'ta Suudi Arabistan öncülüğünde kurulan koalisyonun, Hadi'nin talebi üzerine "Kararlılık Fırtınası" adı altında Husiler ve Salih yanlısı güçlerine yönelik hava harekatı başlattığını duyurdu.

Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon, 27 Mart'ta Yemen hava sahası ve uluslararası karasularında kontrolü sağladığını duyurdu.

Nisan

Husilerin ilerleyişinin önüne geçmek ve meşru hükümete destek vermek üzere Taiz'de 17 Nisan tarihinde oluşturulan Halk Direniş Güçleri (HDG), halen Husiler ve Salih yanlısı güçlere karşı mücadele veriyor.

Husi Ensarullah sözcüsü Muhammed Abdusselam, Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi yanlısı HDG birliklerin kontrolündeki Aden vilayetinde stratejik öneme sahip et-Tevahi bölgesini ele geçirdiklerini açıkladı. Tevahi'den deniz yoluyla kaçmaya çalışan bir teknenin Husiler tarafından vurulması sonucu, aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 40 kişi hayatını kaybetti, onlarcası yaralandı.

BMGK ise 14 Nisan tarihinde aldığı 2216 sayılı karar ile Husilerin şartsız bir şekilde tüm şehirlerden çekilmelerini de kapsayan bir dizi kararlar aldı.

İlk olarak 26 Mart'ta "Kararlılık Fırtınası" adı verilen hava harekatını başlatan koalisyon güçleri, 21 Nisan'da operasyonun sona erdiği ve Yemen halkı için artık "Umuda Dönüş" operasyonunun başladığı duyurdu.

Mayıs

Yemen'de, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri tarafından başlatılan hava saldırılarının ardından varılan ilk 5 günlük ateşkes 12 Mayıs tarihinde uygulanmaya başladı.

Yemen hükümeti, 17 Mayıs tarihinde HDG birliklerinin koalisyon güçlerinin desteğiyle Husiler ve Salih yanlısı güçlerle girdikleri şiddetli çatışmaların ardından Aden kentinin tamamında kontrolü sağladıklarını belirtti.

İran, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun 26 Mayıs tarihinde Yemen'e düzenlediği hava saldırılarında, Sana'daki büyükelçilik binası yakınına düşen iki füze nedeniyle, Suudi Arabistan maslahatgüzarını Dışişleri Bakanlığına çağırarak nota verdi.

Haziran

Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde Cenevre 1 görüşmeleri 16 Haziran tarihinde başladı. 3 gün süren görüşme çabalarına rağmen Husilerin "savaşı Suudi arabistan yürütüyor. Hadi ve hükümeti yerine Suudi Arabistan ile görüşmek istiyoruz" şeklindeki taleplerine karşın 19 Haziran tarihine herhangi bir karar alınamadan görüşmeler sona erdi.

Temmuz

BM tarafından 10 Temmuz tarihinde "ön koşulsuz insani ateşkes" başlayacağını ve ramazan sonuna kadar süreceğini duyurdu.

Sana'da 29 Temmuz tarihinde bomba yüklü bir araçla camiye yapılan intihar saldırısında 8 kişi öldü, 6 kişi yaralandı.

Ağustos

Yemen Başbakanı Halid Bahhah, Husiler ve Salih yanlısı güçlerden temizlenen Aden vilayetine ilk hükümet yetkilisi olarak 1 Ağustos'ta geldi.

Eylül

Marib'in Safir bölgesine konuşlanan koalisyon askerleri karargahına Husiler tarafından 4 Eylül tarihinde Tochka tipi balistik füze atılması sonucu 45 Birleşik Arap Emirlikleri, 30 Yemen, 10 Suudi Arabistan ve 5 Bahreyn askeri olmak üzere toplam 90 asker yaşamını yitirdi.

Yemen Hükümet Sözcüsü Racih Badi, 16 Eylül'de daimi kalmak üzere Başbakan Bahhah ve bazı kabine üyelerinin Aden vilayetine geldiğini açıkladı. Cumhurbaşkanı Hadi de 23 Eylül'de Birleşmiş Milletler genel kuruluna katılmak üzere ABD'nin New York kentine gütmeden önce Aden'i ziyaret etti.

Ekim

Ülkenin güneyindeki Aden kentinde hükümetin karargah olarak kullandığı El-Kasr otelinin yanı sıra Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçlerinin karargahı ve BAE Kızılayı Merkezi'ne 6 Ekim'de düzenlenen saldırılarda HDG ve koalisyon askerlerinden 15 kişi öldü. Söz konusu saldırılar terör örgütü DAEŞ tarafından üstlenildi.

Uluslararası Kızılhaç Örgütü Yemen Heyeti Başkanı Antoine Grand, 23 Ekim'de yaptığı yazılı açıklamada, Yemen'in diğer bölgelerindeki duruma paralel olarak Taiz'deki durumun çok ağır olduğunu belirterek, "Hastanelerin yarısından fazlası kapalı. Yaralılar ümitsizce tedavi bekliyor" ifadelerini kullandı.

BM Yemen ofisi 27 Ekim tarihinde yaptı açıklamada, ülkedeki çatışan tarafların ön şartsız müzakere masasına oturmaları yönünde çağrı yaptı.

Kasım

Yemen'i Kasım ayı başlarında etkisi altına alan ve 2'si çocuk 8 kişinin ölümünün yanı sıra 44 bin kişinin yerinden olmasına neden olan Chapala Kasırgası'nın ardından başlayan Megh Kasırgası, başta Sokatra adası olmak üzere ülkenin güney sahillerinde etkisini göstermeye başladı. Hızı saatte 162 kilometreye varan Megh Kasırgası nedeniyle 3'ü çocuk toplam 13 kişi yaşamını yitirdi.

Yemen Gazeteciler Sendikası tarafından 27 Kasım'da yapılan yazılı açıklamada Şii Husiler alıkoydukları 14 gazetecinin serbest bırakılmasını istedi.

Aralık

Aden Valisi Tümgeneral Cafer Muhammed Sa'ad, 6 Aralık'ta DAEŞ'in üstlendiği bir bombalı saldırı sonucu hayatını kaybetti.

Yemen'de hükümet güçleri ile Husiler arasında 9 aydır devam eden iç savaşı bitirmeye yönelik BM öncülüğündeki müzakereler, Cenevre 1 görüşmelerinden 6 ay aradan 15 Aralık'ta İsviçre'de yeniden başladı.

Koalisyon Güçleri Komutanlığı, ülkenin güneyindeki Cezan bölgesinde görev yapan Bahreyn Hava Kuvvetlerine ait F-16 tipi savaş uçağının 30 Aralık sabah saatlerinde düştüğü, pilotunun ise uçaktan sağ kurtulduğunu açıkladı.