Romanlardan "Romanes-Türkçe" Sözlük

MUSTAFA ÜNAL UYSAL - Mersin'de yaşayan Romanlar, kültürlerini yaşatmak ve kendilerine özgü kullandıkları dilin yok olmaması amacıyla "Romanes-Türkçe" adında sözlük çıkardı.

Türkiye Romanları Avrupa Konseyi Delegesi ve Akdeniz Roman Dernekleri Federasyonu Başkanı Ali Daylam, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Roman dilinin yok olmasının önüne geçebilmek için böyle bir çalışma yaptıklarını söyledi.

Günümüzde ilçelerde ve köylerde çok az insanın Roman dilini konuşabildiğini belirten Daylam, Türkiye'de bulunan çoğu Roman derneklerinde bile kendilerine özgü dilin kullanılmaması nedeniyle üzüntü duyduklarını kaydetti.

Ali Daylam, çıkardıkları sözlüğün Roman kültürünün ve dilinin gelişmesinde büyük önem taşıdığını anlatarak, "Toplumları toplum yapan kültürleri ve bunun en büyük yelpazesi olan dilleridir. Biz çocukluğumuzda biraz şanslı jenerasyonduk. Çünkü, ebeveynlerimiz bu dili çok iyi konuşuyorlardı. Bizden sonraki kuşağa baktığımız zaman bu dilin unutulduğunu ve yok olduğunu gördük. Bu acı bir tablo." ifadelerini kullandı.

Daylam, şöyle devam etti:

"Türkiye'de yaklaşık 300'e yakın Roman derneği var ama bunların yüzde 95'i bu dili bilmiyor. Bu, ciddi bir eksiklik. Roman dili lehçe değildir, dünyanın en eski dillerinden bir tanesidir. Dünyada yaklaşık 100 milyon insan bu dili konuşuyor. Avrupa'da ise 15 milyon Roman vatandaşı bu dili çok rahat kullanıyor. Oralarda sivil toplum kuruluşlarının yıllar önce var olması ve bununla ilgili yapmış oldukları çalışmalar var. Yine oralarda aldıkları büyük desteklerle bununla ilgili çalışmalar yapıyorlar. Radyo ve televizyon gibi alanlarda yer alıyorlar. Avrupa'ya baktığımızda yaklaşık 30-40 yıldır bu çalışmalar var."

Ali Daylam, büyük bir eksiklik olarak gördükleri ve gerçek anlamda ihtiyaç duyulan Roman sözlüğünün çıkartılmasından dolayı çok büyük mutluluk yaşadıklarını dile getirdi.

Roman dilinin yaşatılması noktasında çıkarttıkları sözlükle kullandıkları dili gelecek kuşaklara da aktarmak istediklerini anlatan Daylam, "Güzel bir çalışma olduğunu düşünüyorum. Türkiye'de büyük bir eksiklikti, hatta şu an ilimizde bulunan Roman vatandaşları bunun haberini aldıktan sonra yanımıza gelip, 'Bize sözlük verin', 'Biz bu dilimizi yaşatalım, devamını sağlayalım', 'Çocuklarımızla da bu dili konuşalım' diyor. Bu çok keyifli." diye konuştu.

Sözlüğün uzman kişilerin görüşleri alınarak hazırlandığını anlatan Ali Daylam, şunları kaydetti:

"Sözlüğümüzü ilerleyen zamanlarda ulaşamadığımız diğer lehçelerle de süsleyip, geliştirmek istiyoruz. Şu an kullanılan ve en azından tüm insanların rahatlıkla kullanabilecekleri tüm cümleler, kelimeler bunun içerisinde var. Bununla ilgili özellikle şehrimizde yaşayan ileri yaşlardaki delikanlılardan çok faydalandık. Yine bu konuda çok büyük uzman olan Orhan Galjus'un birikimlerinden faydalandık. Ülkemizde yaşayan Romanların fazla kullandıkları sözcükleri de harmanlayarak, Avrupa'daki literatürü tarayarak 1,5 aya yakın çalışmayla yaptık. Biraz daha üzerinde çalışarak, ileride geliştirmek istiyoruz. Bu çalışmayı ileride daha profesyonel hale getireceğiz. Şu an kullanılabilecek tüm cümleleri içerisinde barındırıyor."

Daylam, yakın zamanda dağıtımına başlayacakları sözlüğün kapağında bulunan simgenin de kendi kültürlerini yansıttığını ifade etti.

Akdeniz Roman Dernekleri Federasyonu Etüt Merkezi'nde eğitim alan 15 yaşındaki Yılmaz Kaban ise evlerinde Roman dilinin konuşulmadığını ve bu nedenle bu dili bilmediğini anlattı.

Kaban, sözlüğün çıkmasından dolayı mutlu olduğunu söyleyerek, "Roman dilini daha iyi öğrenmek için bu çalışma oldukça yararlı." dedi.

Havva Pişkin de (14) Roman dilini çok az bildiğini, ancak sözlük sayesinde dili daha iyi öğrenebileceğini belirtti.