Grafikli - Siyasi Partilerin Vaatleri

BARIŞ GÜNDOĞAN/ MEHMET TOSUN - Siyasi parti liderleri tarafından açıklanan bildirgelerdeki demokrasi, insan hakları ve hukuk başlıkları ön plana çıkıyor.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, siyasi partilerin kamuoyuyla paylaştığı bildirgelerde bazı başlıklar benzer özellikler taşırken, bazılarında ise önemli farklılıklar göze çarpıyor.

Bildirgelerin demokrasi başlığında AK Parti, "her bireyin temel hak ve o¨zgu¨rlu¨klerden en ileri derecede yararlanacağı bir Tu¨rkiye'yi hedeflediğini" vurgularken, CHP hak ve özgürlükleri evrensel standartlara taşıyacak yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerektiğini aktarıyor.

MHP, demokrasiyi, hukukun üstünlüğünün, insan şeref ve haysiyetinin, fikir, teşebbüs, din ve vicdan özgürlüğünün teminatı olarak kabul ettiğini, demokrasinin bütün kurum ve kurallarıyla işletilmesini asgari bir gereklilik olarak gördüğünü vurgularken,  HDP ise halkların kendi kültürleriyle, dilleriyle, inançlarıyla özgürce ve insanca yaşayacakları "demokratik cumhuriyetin" kurulması gerekliliğinden bahsediyor.

AK Parti bu¨tu¨n etnik, mezhebi ve dini kesimlere, bas¸o¨rtu¨lu¨ veya bas¸ı ac¸ık, ko¨ylu¨ veya s¸ehirli, kadın veya erkek, yoksul veya zengin, s¸u veya bu siyasi go¨ru¨s¸ten tu¨m vatandas¸lara es¸it mesafede durduğunu açıklarken, CHP de "din, mezhep ve inanç farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlarımızın inanç ve ibadet özgürlüğünü güvence altına alacağız" ifadesine yer veriyor.

MHP, vatandaşların inançlarına saygı duyan, din ve vicdan özgürlüğünü esas alan bir laiklik anlayışını, milli birlik ve bütünlüğün güvencesi olarak gördüğünü vurguluyor. HDP de tüm inançlara saygılı olduğunu açıklıyor.

Bildirgelerde cemevi vurgusu

Siyasi partilerin açıkladığı tüm bildirgelerdeki "cemevi" vurgusu da dikkati çeken başlıklardan.

Topluma kimlik ve yas¸am tarzı dayatılmasının kars¸ısında olacagˆını açıklayan AK Parti, "Cemevleri, egˆitim sisteminde sagˆlıklı bilgilendirme, u¨niversitelerde aras¸tırma ve uygulama merkezleri olus¸turma gibi c¸es¸itli konularda Alevi kanaat o¨nderleri ile diyalog ic¸inde demokratik uzlas¸ı temelinde gerekli adımları atacagˆız" ifadesini kullanıyor.

Bu noktada, geleneksel irfan merkezleri ve cemevlerine hukuki statu¨ tanıyacagˆını açıklayan AK Parti, aynı s¸ekilde, geleneksel irfan merkezlerinin ve cemevlerinin ihtiyac¸larının kars¸ılanması ic¸in 5393 sayılı Belediye Kanunu, 3194 sayılı I·mar Kanunu ile 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nda gerekli degˆis¸iklikleri yapacagˆını vadetti.

Cemevlerini diğer ibadethaneler gibi yasal statüye kavuşturacağını açıklayan CHP ise zorunlu din derslerini kaldıracağını, bu dersleri çoğulcu bir içeriğe kavuşturacak ve seçmeli hale getireceğini, din ve inanç temelli ayrımcılık ile nefret suçlarına karşı da yasal yaptırım uygulayacağını bildirdi.

"Cemevi gerçeğini siyasi kaygılardan uzak, cami-cemevi karşıtlığına dönüştürülmeden kabul edilecek ve inanç ve kültür hayatının bir unsuru olan Cemevlerine devlet yardımı yapılacaktır" denilen MHP bildirgesinde ise Diyanet İşleri Başkanlığı'nın Alevi İslam inancını da bünyesinde temsil edecek şekilde yeniden yapılandırılacağı duyuruldu.

HDP'nin ise başta cemevleri olmak üzere Alevilerin bütün ibadet mekanlarının ibadethane olarak tanınacağı, kapatılmış dergah ve benzeri ibadet mekanlarının önündeki engellerin önündeki engellerin kaldırılacağı vurgulandı.

AK Parti'de Roman vatandaşlar unutulmadı-

AK Parti diğer partilerden farklı olarak Roman vatandaşlara özel başlık ayırdı.

AK Parti bildirgesinde, "O¨nu¨mu¨zdeki do¨nemde de bas¸ta istihdam, iskan ve egˆitim sorunları olmak u¨zere Roman vatandas¸larımızın sorunlarının c¸o¨zu¨mu¨ne hız vererek her tu¨rlu¨ ayrımcılık zeminini ortadan kaldıracagˆız" ifadelerine yer verildi.

Tu¨rkiye Cumhuriyeti vatandas¸ı olan azınlıkların herhangi bir ayrımcılıgˆa maruz bırakılmaksızın, onurlu bir hayat su¨rdu¨rebilmeleri ic¸in gereken bu¨tu¨n hukuki ve fiili tedbirleri almaya devam edecegˆini açıklayan AK Parti, temel hak ve o¨zgu¨rlu¨kler konusundaki eksiklikleri ise giderme sözü verdi.

CHP, özgürlükçü demokrasi ve hukuk devleti anlayışı uyarınca azınlık mensupları ve kurumlarının tüm medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla azınlıklardan eksiksiz yararlanmalarını yasal düzenlemeyle teminat altına alacağını duyurdu.

İnsan haklarına yönelik vaatler-

Partilerin insan haklarına yönelik vaatleri de bildirgelerde geniş yer buluyor.

AK Parti, TBMM I·nsan Haklarını I·nceleme Komisyonu, Kamu Denetc¸iligˆi Kurumu ve Tu¨rkiye I·nsan Hakları Kurumununu etkinles¸tirmeyi vadederken, bu kurumların, AI·HM ve BM kapsamında Tu¨rkiye'nin u¨stlendigˆi sorumlulukları hayata gec¸irmesi ic¸in gerekli tedbirleri de alacagˆını bildirdi.

CHP, temel hedefi insan haklarının korunması olan nitelikli bir yargı düzeninin kurulması için gerekli tedbirlerin alınacağını açıklarken, Madımak Oteli'nin Hoşgörü Merkezi, Diyarbakır Cezaevinin ise İnsan Hakları ve Demokrasi Müzesi'ne dönüştürülmesi vaadinde bulundu.

MHP çağdaş demokratik ilkeler, hukukun üstünlüğü ve insan haklarını esas alan kuralların "yönetim üslubu" olacağını belirtirken, HDP ise AB'nin insan haklarına riayet, yerel demokrasi, güçler ayrılığı, hukukun üstünlüğü gibi ön plana çıkardığı ilkeleri savunacağını vurguladı.

-Yargı düzenlemeleri-

Partilerin yargı alanında yapmayı vadettiği düzenlemeler de bildirgelerde geniş yer bulan başlıklar arasında.

AK Parti, yargıda etkinlik, hızlılık, hesap verebilirlik, ekonomiklik ve s¸effaflıgˆı sagˆlayacagˆını ayrıca anayasal degˆis¸ikliklere bagˆlı olarak yu¨ksek yargıda ic¸tihat du¨zeyinde dagˆınıklıgˆın da giderilecegˆini bildirdi. Bu c¸erc¸evede, askeri yargının disiplin mahkemeleri c¸erc¸evesinde faaliyet go¨stereceğini duyaran AK Parti, temyiz mahkemelerinin alt derece mahkemeleri u¨zerindeki hukukilik denetiminin o¨tesine tas¸an etkilerini azaltacagˆını ve temyizi, hukuki denetim ile sınırlandıracagˆını duyurdu.

Yargı u¨st yo¨netimi ile temyiz mahkemelerinin olus¸umunda TBMM'nin rolu¨nu¨ gu¨c¸lendirmeyi vadeden AK Parti, bo¨ylece yargının toplumsal mes¸ruiyetinin artırılacağını kaydetti. AK Parti ayrıca yu¨ksek mahkeme u¨yeligˆini Avrupa o¨rneklerine benzer s¸ekilde makul su¨relerle sınırlayacagˆını bildirdi.

CHP ise Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerini yüksek yargının önerdiği adaylar arasından ve TBMM'de nitelikli çoğunluk ve geniş bir uzlaşı ile seçeceklerini duyurdu. Adalet Bakanlığı'na bağlı Adli Kolluk kuracağını açıklayan CHP, DGM'lere dönüştüğünü öne sürdüğü Sulh Ceza Hakimlikleri'ni kaldırmayı, Adli Tıp Kurumu'nun siyasi baskıdan uzak bir biçimde özerk, hızlı ve nitelikli çalışmasını sağlayacağını belirtti.

Tüm kanunları gündelik yaşamın gereklilikleri ile uyumlu hale getirme vaadinde bulunan CHP, keyfi suçlamaları önlemek için terör suçunun yasalarda demokratik ilkeler çerçevesinde ve yoruma yer bırakmayacak şekilde tanımlanmasını sağlayacağını, gizli tanık uygulamasına son vereceğini ayrıca davaların keyfi gerekçelerle başka kentlere taşınmasını da önleyeceğini açıkladı.

Yargının işleyişinde ve temel unsurlarında hizmet kalitesinin artırılacağını bildiren MHP ise hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti gerekleri çerçevesinde, yargılama sürecinin hızlı, adil, güvenli ve isabetli şekilde işlemesini temin edecek gerekli hukuki ve idari düzenlemelerin yapılacağını kaydetti. MHP bildirgesinde, "Yargı kurumları üzerindeki tahakküm kaldırılacak, bağımsız yargı ve hakim teminatı mutlak surette gerçekleştirilecektir" denildi.

HDP'nin "Yargı reformu" başlığında ise adaletin hızlı, tarafsız, bağımsız, kamu vicdanını ve bireyleri tatmin edecek düzeyde gerçekleşmesi için adalet sisteminin yeniden düzenleneceği bilgisi yer aldı. HDP ayrıca hereksin ana dilinde hizmet alabileceği yargı koşullarının oluşturulacağını da vadetti.

AK Parti ve CHP, HSYK'yı yeniden yapılandırarak Hakimler Yüksek Kurulu ve Savcılar Yüksek Kurulunu kurmayı vadederken, HDP ise HSYK'yı özerk bir kurum haline dönüştüreceğini açıkladı.